Ga direct naar: Hoofdnavigatie
Ga direct naar: Inhoud

ICOM 2016 in Milaan

19 juli 2016 · Nieuws

Eens in de drie jaar loopt de museumwereld uit om de algemene conferentie van de International Council of Museums (ICOM) bij te wonen.

Eens in de drie jaar loopt de museumwereld uit om de algemene conferentie van de International Council of Museums (ICOM) bij te wonen. Begin juli 2016 vond de manifestatie plaats in Milaan. Ruim 3500 museum professionals waren een week lang in touw om lezingen aan te horen, aan excursies deel te nemen, ervaringen uit te wisselen, nieuwe ideeën op te doen en te netwerken. NIOD medewerker dr. Erik Somers, gespecialiseerd in herinneringscultuur en de museale verbeelding, bezocht het congres en doet verslag. 

ICOM Nederland verzorgde in samenwerking met andere ICOM (en gerelateerde) comités een symposium over de rol van musea in het zichtbaar maken en verlevendigen van een historisch landschap, met de Romeinse Limes (rijksgrens van de Romeinen) als case study. Een van de vele presentaties die het congres rijk was. Allemaal stonden ze in het teken van het thema ‘Museums and Cultural Landscapes’ 

Internationale comités

De megalomane ICOM organisatie bestaat naast nationale comités (119 landen hebben een eigen comité)  uit dertig internationale comités. Deze vormen ieder - zoals ICOM aangeeft - een internationale denktank over museumaangelegenheden en meer algemeen over erfgoed zaken. Zij proberen een professionele ‘museum standaard’ te definiëren,  informatie te delen en musea te verbinden die zich op het specifieke werkterrein van de subcomités begeven. Zo zijn er comités voor museum Management en PR, voor Onderwijs en culturele aangelegenheden, voor Musea voor techniek, kunst, archeologie,  regionale geschiedenis en cultuur, voor beveiliging, voor verzamelbeleid, voor audio visuele zaken en nieuwe technologieën. Kortom voor elk specifieke museum of museumactiviteit is wel een internationaal comité.

ICMEMO in Milaan

Mijn belangstelling gaat uit naar de organisatie voor Memorial Museums. Oftewel ICMEMO, dat voluit staat voor: International Committee of Memorial Museums in Remembrance of the Victims of Public Crimes. Het is opgericht in 2001 en kent een groot aantal leden: veelal WO2-gerelateerde internationale musea en herinneringscentra. Over het algemeen betreffen het museale herinneringscentra  op historische plaatsen waar tijdens het Derde Rijk de ergste misdaden hebben plaatsgevonden. Zoals de voormalige concentratie- en vernietigingskampen.

Eveneens aangesloten zijn musea uit Zuid-Oost Azië, die de herinnering aan de Japanse overheersing en de strijd in deze regio tijdens de Tweede Wereldoorlog museaal verbeelden. Maar in ICMEMO zijn ook musea vertegenwoordigd die dictatoriale overheersingen en de gevolgen ervan uit andere perioden en regio’s representeren. Zoals herinneringsmusea in Zuid-Amerika (over dictatoriale regimes in bijvoorbeeld Chili, Argentinië), Cambodja (Pol Pot regime), Spanje (Franco tijdperk), of musea die over de Gulag verhalen. Kortom een breed werkterrein, waarbij de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog  evenwel de overhand heeft.

ICMEMO verzorgde in Milaan een gevarieerd week vullend programma. Tijdens één dagdeel kregen de recent aangesloten musea de gelegenheid kort in Pecha Kucha Format hun eigen musea onder de aandacht te brengen. Het leverde gevarieerde presentaties op van musea uit Turkije, Servië, Rusland, Chili en Argentinië.  Verder waren er dagdeel sessies rond de thema’s ‘Memory of Dictatorships in Latin America, Eastern Europe and Post-Soviet States’, ‘The Ethical and Educational Issue of Dark Tourism’ en ‘Reproducibility of memorial Heritage, Challenges and Debates’. 

Veranderende omgang met herinnering

Tijdens de laatste bijeenkomst hield ik een presentatie over het veranderende landschap van het voormalig Kamp Westerbork  vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog tot nu. Een ontwikkeling die illustratief is voor de voortdurend veranderende omgang  met de  herinnering aan de vervolging en de betekenisgeving van historische plekken. Zo deed het voormalig kampterrein na de oorlog dienst als interneringsoord voor NSB’ers en andere collaborateurs, was kort een repatriëringskamp voor Indische Nederlanders en tot eind jaren zestig woonoord voor Molukkers. Daarna werden alle bouwwerken  op het terrein afgebroken en werd het een sereen oord van stilte en herinnering.

Het monument van de omhoog gekrulde rails uit 1970 was nog slechts een herkenbare verwijzing naar het verleden. Eerder een plek om het verleden te vergeten dan tastbaar aan herinnerd te worden. Steeds meer groeide de behoefte om de plaats en de geschiedenis ervan inzichtelijk te maken. Het Herinneringscentrum opende in 1983 en er vond een symbolische en beperkte herinrichting van het voormalige kampterrein plaats. 

Vandaag de dag wordt anders naar dergelijke plaatsen van herinnering gekeken. Voor Westerbork voldoet de symbolische herinrichting niet meer. De historische plek heeft onvoldoende zeggingskracht, zeker voor jonge generaties. Recentelijk zijn authentieke barakdelen en de woning van de kampcommandant beschikbaar gekomen en hebben een museale functie gekregen. (Met name het getoonde beeld van de ‘glazen kooi’ over de woning, riepen uiteenlopende reacties op.) Sinds vorig jaar zijn ook ‘authentieke’ goederenwagons op het terrein  opgesteld, waaruit hoorbaar is het oplezen van de onvoorstelbaar lange lijst namen  van uit Westerbork afgevoerde en vermoorde Joden. De huidige en toekomstige presentatie is duidelijk gericht op meer beleving en inleving.

Excursies

De laatste twee dagen bestonden uit door ICMEMO georganiseerde excursies en gesprekken met vertegenwoordigers van de betrokken instanties. Zo werd op de eerste excursiedag  het voormalige Italiaanse concentratiekamp Fossoli bezocht, het holocaust monument en museum in Carpi en de prachtig gerenoveerde Synagoge in Modena.  Voor de tweede dag stond op het programma een bezoek aan  het Museo Diffuso della Resistenza in Turijn. Behalve een museum is deze instelling  ook een onderzoeks-, archief- en documentatiecentrum zoals het NIOD. 

De mogelijkheden van ICMEMO: kennis en uitwisseling 

ICMEMO speelt zonder meer een belangrijke rol in het internationale museale herinneringsveld van oorlog en geweld. Of het nu gaat om het museaal presenteren van het verleden, de betekenisgeving ervan of hoe om te gaan met het tastbare erfgoed. Het aantal leden groeit jaarlijks. Om de Nederlandse WO2-musea nog meer te activeren deel te nemen, heb ik tijdens de algemene ICOM conferentie aan het verzoek  om ICMEMO-bestuurslid te worden gehoor gegeven. Betrokkenheid bij ICMEMO biedt kennis van internationale ontwikkelingen en de mogelijkheid tot uitwisselingen van ervaringen, zaken die wat mij betreft onmisbaar zijn.

Ontvang onze nieuwsbrief
Tweewekelijks geven we je een overzicht van de meest interessante en relevante onderwerpen, artikelen en bronnen van dit moment.
Ministerie van volksgezondheid, welzijn en sportVFonds
Contact

Vijzelstraat 32
1017 HL Amsterdam

info@oorlogsbronnen.nlPers en media
Deze website is bekroond met:Deze website is bekroond met 3 DIA awardsDeze website is bekroond met 4 Lovie awards