Leo Lashley: een Surinaamse verzetsheld die Joodse mensen hielp onderduiken, maar vervolgens zelf werd gediscrimineerd
Grote aantallen Surinamers, Caribische mensen, Afro-Amerikanen en mensen uit Europese kolonies vochten tegen fascisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun verhalen blijven echter vaak onderbelicht in boeken, films en herdenkingen. Samen met De Correspondent publiceerde The Black Archives het artikel "Duizenden zwarte soldaten hebben Europa bevrijd, maar hun gezichten zien we amper als we de oorlog herdenken". In de collectie van vereniging Ons Suriname vonden ze het bijzondere verhaal van Leo Lashley, een Surinaamse oogarts die zich aansloot bij het verzet maar na de oorlog zelf werd gediscrimineerd.
The Black Archives
Op 22 februari 2023 was het 125 jaar geleden dat Anton de Kom werd geboren in Paramaribo, Suriname. De antikoloniale activist en schrijver van Wij slaven van Suriname was tijdens de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet. Vlak voor de bevrijding kwam hij aan zijn einde in Kamp Neuengamme. De Kom is wellicht de bekendste, maar zeker niet de enige verzetsstrijder met een koloniale achtergrond. Cijfers over verzet zijn vanwege het geheime karakter moeilijk te verzamelen, maar wel staat vast dat mensen uit de koloniën zeer actief waren in het Nederlandse verzet. Zij kwamen uit Nederlands-Indië/Indonesië, het Caribisch gebied en Suriname en streden tegen de Duitse overheersing van hun koloniale overheerser. Ter gelegenheid van 125 jaar Anton de Kom besteedt Netwerk Oorlogsbronnen dit jaar aandacht aan verzetsstrijders met een koloniale achtergrond. Wie waren zij en wat waren hun beweegredenen?
Oogarts in Rotterdam
Leo Lashley was actief bij de V.O.S.-afdeling in Rotterdam. Hij werd in 1903 in Nieuw Nickerie in Suriname geboren. Als jongeman emigreerde hij naar Nederland om Geneeskunde te studeren. In 1930 promoveerde hij in de oogheelkunde. Kort daarna trad hij in het huwelijk om zich vervolgens, met zijn gezin, in Rotterdam als oogarts te vestigen.
Mens
Leo Lashley
Leo Lashley (Nieuw Nickerie, 24 maart 1903 - 1980) was een Surinaamse oogarts en verzetsman. Als voorzitter van de Rotterdamse Artsenkamer protesteerde hij tegen de oprichting van de Artsenkamer. Ook hielp hij Joodse gezinnen aan onderduikplekken. Hij werd meerdere keren gearresteerd en vrijgelaten, totdat hij onderdook. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.
Meer over Leo LashleyVerzet
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak was Leo Lashley voorzitter van de Rotterdamse artsenvereniging. Vanuit die functie protesteerde hij in 1942 tegen de oprichting van de nazistische Artsenkamer. Daarnaast nam hij deel aan het verzet door mensen aan onderduikadressen te helpen. Lashley was strenggelovig en ging elke zondag naar de kerk op het Breeplein in Rotterdam. Deze kerk bood een onderduikplek aan drie Joodse gezinnen. Toen een van de ondergedoken vrouwen zwanger raakte, was Lashley de enige arts die bereid was te helpen. Door zich in de avonduren in te lezen in de verloskunde hielp hij in 1944 bij de geheime bevalling van baby Emile. Nadat Lashley enkele keren gearresteerd werd, dook hij onder tot de oorlog voorbij was.
Organisatie
Nederlandsche Artsenkamer
De Nederlandsche Artsenkamer werd door Seyss-Inquart op 20 december 1941 per verordening ingesteld. De nationaalsocialistische organisatie kwam in de plaats van de Maatschappij tot Bevordering der Geneeskunst en stond onder leiding van de NSB’er C.C.A. Croïn. De verplichting om lid te worden van de Artsenkamer gaf een belangrijke impuls aan de geweldloze verzetsorganisatie Medisch Contact die in de zomer van 1941 tot stand was gekomen.
Meer over Nederlandsche Artsenkamer
Voorkant arrestatiekaart van Leo Lashley Archief van Gemeentepolitie Rotterdam, 1943.Oorlogsbronnen | Stadsarchief Rotterdam
Achterkant arrestatiekaart van Leo Lashley Archief van Gemeentepolitie Rotterdam, 1943.Oorlogsbronnen | Stadsarchief Rotterdam
Discriminatie
Na de oorlog bleef Leo Lashley actief in het Surinaamse verenigingsleven en in de stad Rotterdam. Hij verliet Nederland echter vanwege racisme en discriminatie. In een geheim rapport van de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) stond de volgende passage:
“Onmiddellijk na de bevrijding vervulde hij bij de opbouw van het gemeentebestuur alhier een zeer vooraanstaande functie. Daar hij kleurling is, zou hij in zekere mate uit deze functie zijn gewerkt, wat hem ten zeerste heeft gegriefd”.
Uit rapporten van de Binnenlandse Veiligheidsdienst
Redacteur
Na de oorlog werd hij redacteur van het blad' Nieuw Suriname'. In 1947 was Leo Lashley namens Vereniging Ons Suriname bestuurslid van de Federatie van Surinaamsche Vereenigingen. Een jaar later vertrok hij naar Curaçao waar hij als redacteur actief was voor het blad El Dorado. In de fotocollectie van het Nationaal Archief vonden we een foto uit juli 1946 met als beschrijving: "Diner Surinaamse delegatie met vereniging "Ons Suriname". Wie weet wie de andere personen op deze foto zijn en waarom ze bij elkaar kwamen? Neem contact op met The Black Archives.
Diner van de Surinaamse delegatie met de vereniging "Ons Suriname". Leo Lashley staat als vijfde van links. Fotocollectief , 1946-07-15.Nationaal Archief
Aandacht
Het verhaal van Leo Lashley kreeg al enige aandacht in verschillende media. In Rotterdam zal een straat naar Lashley worden vernoemd, in het AD stond het volgende over Lashley:
"Eén van de grootste Rotterdamse oorlogshelden is ongetwijfeld de Surinaamse oogarts dr. Leo Lashley (1903-1980). Hij hielp in 1944 bij de bevalling van een joodse onderduikster, die verborgen zat in de beroemde Breepleinkerk op Zuid. Als eerbetoon zal zijn naam prijken op een straatnaambordje in de wijk die verrijst bij het voormalige Zuiderziekenhuis."
Over de auteur
The Black Archives
Dit artikel is afkomstig van The Black Archives. The Black Archives is een historisch archief en cultureel centrum waar mensen terecht kunnen voor inspirerende gesprekken, inhoudelijke activiteiten en boeken vanuit zwarte en andere perspectieven die elders vaak onderbelicht blijven. The Black Archives wordt gedragen door de organisatie New Urban Collective.
The Black Archives bestaat uit verschillende boekencollecties, archieven en artefacten die het nalatenschap zijn van zwarte schrijvers en wetenschappers. De meer dan 10.000 aanwezige boeken in de collecties gaan over racisme, slavernij en (de)kolonisatie, gender en feminisme, sociale wetenschappen, Suriname, de voormalig Nederlandse Antillen, Zuid-Amerika, Afrika en meer.
