Getuigen Verhalen, Reis van de Razzia, interview met Bernard de Graaf

Op de avond van 9 november 1944 werd er een cordon rond Rotterdam en Schiedam gelegd door het Duitse leger. Alle belangrijke bruggen en strategische punten waren afgezet, trams reden niet meer en het telefoonverkeer was geblokkeerd. Op de twee daarop volgende dagen werden ruim 52.000 Rotterdammers en Schiedammers tussen de zeventien en veertig jaar oud opgepakt en afgevoerd richting Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten in veelal beroerde omstandigheden. De Razzia van Rotterdam is een van de grootste klopjachten die het Duits Nationaalsocialistische regime heeft gehouden. Het verzetsblad Vrij Nederland reageerde dan ook geschokt, het schreef op 14 december 1944: ‘Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid’. Het project Reis van de Razzia is gebaseerd op gefilmde getuigenissen van mannen die de razzia en de daaropvolgende reis hebben meegemaakt, om een hiaat in de geschiedschrijving te vullen en om inzicht te geven in de gebeurtenissen aan de hand van het thema "Handelingsruimte van een individu in een samenleving onder druk". Bernard de Graaf Bernard werd naar het Feijenoordstadion gebracht waar hij zijn muts af moest nemen uit respect voor Duitse officieren. Om dat te voorkomen, deed hij zijn muts eerder af en stopte hem in zijn binnenzak. Met een rijnaak werd hij naar Amsterdam gebracht en vandaar naar Kampen. Onderweg horde hij allerlei praatjes als: 'Het front nadert en ze gebruiken ons als schild...'. Het was angstig, vond Bernard. Halverwege de treinreis naar Groningen werd er geschoten en op het station werden lichamen weggedragen. In Emden moesten ze puin bikken. Vanwege het slechte eten ging Bernard bedelen in de omgeving. Met de trein richting Lehr werden wagons in brand geschoten en ze gingen te voet verder. 's Avonds bleek de bewaking verdwenen te zijn en Bernard ging met een groepje weer terug richting Groningen. Na een uiterst gevaarlijke tocht arriveerde hij in Rotterdam waar hij een uitgebrande Laurenskerk zag, iets dat wat hem diep trof. Bernard woont nu in een appartement recht tegenover de gerestaureerde kerk, precies op de plek waar hij vroeger werkte.