Getuigen Verhalen, Reis van de Razzia, interview met Henk van der Pols

Op de avond van 9 november 1944 werd er een cordon rond Rotterdam en Schiedam gelegd door het Duitse leger. Alle belangrijke bruggen en strategische punten waren afgezet, trams reden niet meer en het telefoonverkeer was geblokkeerd. Op de twee daarop volgende dagen werden ruim 52.000 Rotterdammers en Schiedammers tussen de zeventien en veertig jaar oud opgepakt en afgevoerd richting Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten in veelal beroerde omstandigheden. De Razzia van Rotterdam is een van de grootste klopjachten die het Duits Nationaalsocialistische regime heeft gehouden. Het verzetsblad Vrij Nederland reageerde dan ook geschokt, het schreef op 14 december 1944: ‘Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid’. Het project Reis van de Razzia is gebaseerd op gefilmde getuigenissen van mannen die de razzia en de daaropvolgende reis hebben meegemaakt, om een hiaat in de geschiedschrijving te vullen en om inzicht te geven in de gebeurtenissen aan de hand van het thema "Handelingsruimte van een individu in een samenleving onder druk". Henk (Hendrik) van der Pols Henk van der Pols werd in 1943 opgeroepen voor de Arbeitseinsatz, maar besloot aan die oproep geen gehoor te geven. Op 10 november 1944 was Henk alleen thuis met zijn twee zusjes. Henks vader was al in 1942 overleden en zijn moeder lag in het ziekenhuis. Zijn jongste zus maande hem te gehoorzamen aan de Duitsers uit angst dat het huis in brand gestoken zou worden of dat Henk doodgeschoten zou worden. Henk voegde zich daarom maar bij de groep mannen uit de straat die al klaar stonden. In een rijnaak die vuil was van kolenstof is Henk naar Amsterdam gevaren en vandaar over het IJsselmeer naar Wezep. Vanuit Wezep is hij met een trein naar Duitsland vervoerd. Een aantal jongens wisten te ontsnappen door vanuit de trein door de raampjes in de Gelderse IJssel te springen, levensgevaarlijke pogingen die een aantal mannen mogelijk het leven gekost hebben. Bij Bad Zwischenahn liep de trein op een tegenligger, een ongeluk waarbij 31 doden vielen. Daar waren jongens bij uit de buurt met wie Henk had gevoetbald. In een goederenwagon zonder eten of drinken gingen ze verder tot ze in het Rijnland aankwamen. In een barakkenkamp werd Henk tewerkgesteld: hij moest de spoorlijnen repareren die telkens opnieuw kapot gebombardeerd werden. Op een nacht viel er een dusdanige klap dat het leek alsof er een bom was gevallen. Het bleek een pak papier te zijn met pamfletten wat niet was opengegaan. Henk moest vanwege de schade elders worden ondergebracht en dat werd een voormalige Duitse vredeskolonie. Daar werd na een aantal maanden een vreemd autootje waargenomen dat deel bleek uit te maken van de voorhoede van de Canadezen. Na een lange terugreis moest Henk zich in Rotterdam in Diergaarde Blijdorp melden, waar hij getuige was van een confrontatie tussen een man die voor de Arbeitseinsatz naar Duitsland had moeten gaan en een beambte. De beambte beschouwde de man als vrijwilliger, waar deze niet van gediend was, omdat hij de Arbeitseinsatz als dwangarbeid had ervaren. Thuis waren Henks moeder, zijn zusjes en zijn broer de oorlog goed doorgekomen, onder andere door de voorraad shag en sigaretten van Henk die hij had opgespaard om later te kunnen gebruiken als ruilmiddel voor levensmiddelen. Henk van der Pols is op 20 augustus 1945 lid geworden van de SDAP en een jaar later van de Partij van de Arbeid. Uiteindelijk is hij, na bij een aantal werkgevers gewerkt te hebben, wethouder van Rotterdam geworden, een functie die hij tot 1986 heeft vervuld.