Rheden, 'De Herdenking'

Het monument 'De Herdenking' in Rheden (gemeente Rheden) is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren in de strijd voor vrijheid zijn omgekomen. Oprichting In oktober 1946 werd door het Comité Oorlogsgedenkteken Gemeente Rheden een prijsvraag uitgeschreven voor een op te richten herdenkingsmonument. Het gemeentelijke gedenkteken moest een rustige plaats in het centrum van de gemeente krijgen en zichtbaar zijn vanaf de verkeersweg Arnhem-Zutphen. De keus viel op het ontwerp van de heer M. Kok uit De Steeg, in samenwerking met de beeldhouwer John Grosman uit Arnhem. Het duurde echter een hele tijd voor het gedenkteken gemaakt kon worden, omdat er voor goedkeuring van de gemeenteraad nogal wat in het ontwerp moest worden veranderd. In juni 1948 ging het College van B & W akkoord. Er werd geld ingezameld, maar de behandeling van het voorstel in de gemeenteraad liet toch nog lang op zich wachten. Men vond de uitvoering te duur. Vervolgens werd in februari 1952 een nieuw raadsvoorstel ingediend. Bij de inlevering van de tekeningen hoorde de volgende omschrijving: 'Het ontwerp dat thans aan u wordt voorgelegd heeft als onderwerp 'De Herdenking'. Hieraan is vaste vorm gegeven door de figuur van twee vrouwen, die elkaar troosten. Een wat oudere vrouw slaat de arm om de jongere vrouw rechts en neigt tot haar over, terwijl de jongere vrouw haar arm legt tegen de borst van de oudere vrouw en als het ware bij haar steun zoekt. De oudere vrouw richt haar blik omhoog en staat gereed om troost en steun door te geven aan de jongere vrouw, die vragend naar haar opziet. De grote grondplaat werkt symbolisch. Het lijkt ten eerste op een offerplaats. Ten tweede lijkt het op een gemeenschappelijk graf. Het geheel zal in een verdiept vlak worden geplaatst waardoor een zekere intimiteit wordt geaccentueerd. Bekijken we de twee figuren op een afstand, dan ondergaan we alleen reeds door de contouren en door de eenvoudige vorm, zonder dat we alle details onderscheiden, direct de toegenegenheid tussen deze twee figuren. Dit wil nu juist de geestelijke inhoud zijn van dit ontwerp. Dit is vooral van belang voor hen die op deze plaats de Arnhemseweg passeren. Op de grondplaat kon volstaan worden met de eenvoudige inscriptie 'Zij die overblijven herdenken de gevallenen en troosten elkaar' en de jaartallen '1940-1945'. De figuren zullen worden uitgevoerd in geelwitte kalksteen en de grondplaat in een zwartgroene steen. Wanneer vanaf de Rijksweg, het gazon horizontaal wordt uitgegraven in een trapeziumvorm, kan het monument 60 cm lager worden geplaatst dan het omliggende terrein. In het uitgegraven trapezium kunnen vanaf de voorzijde flagstones gelegd worden om de toegang tot de plaats van herdenking op zeer eenvoudige wijze te accentueren.' (Uit het raadsvoorstel van 9 april 1953.) Op 9 april 1953 ging de gemeenteraad akkoord met het ontwerp en werd een bedrag van hfl. 9.500,- gereserveerd. Het Comité had inmiddels hfl. 4.740,- aan giften opgehaald. Toen kon het Rhedense monument eindelijk worden geplaatst. Onthulling Het monument is onthuld op 31 augustus 1953 door burgemeester J. de Bruin. Omdat het een gemeentelijk monument is, werd het in het centrum van de gemeente neergezet.