Ga direct naar: Hoofdnavigatie
Ga direct naar: Inhoud
Alle bronnen

Firma weduwe J.R. van Rossum te Utrecht

1 januari 1830 - 1 januari 1987

De geschiedenis van het archief Het archief van de firma Wed. J.R. van Rossum werd op 17 december 1986 door W.J.C. van Rossum in bewaring gegeven aan de Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht. Algemene correspondentie Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht, 1986 nr. 538. Het was verpakt in dozen en had, naar eerste schatting, een omvang van acht meter. Op 1 september 1987 en op 15 december 1988 bracht W.J.C. van Rossum aanvullingen van in totaal anderhalve meter. Het archief is niet compleet. In de meidagen van 1940 moesten, in verband met Luftwaffe-gevaar, de zolders van het winkelpand van brandbaar materiaal ontdaan worden; enige meters archief zijn toen verdwenen. Het archief was tegelijkertijd overcompleet: jaarrekeningen, notulen van vergaderingen en persberichten bleken soms in vijfvoud aanwezig te zijn. En een uitgegane tekst werd in een enkel geval voorafgegaan door meer dan tien, steeds zeer miniem gewijzigde, concepten daarvan. In de akte van inbewaringgeving was vastgesteld dat niets van het archief vernietigd mocht worden. Tijdens het inventariseren werd dientengevolge materiaal met een totale omvang van ruim twee meter apart gelegd, omdat het dubbel was of niet in het archief thuishoorde. Deze stukken werden op 11 augustus 1988 aan W.J.C. van Rossum teruggegeven, te zamen met voorwerpen die niet in een archief thuishoren, zoals enige tientallen religieuze medailles. Een verzameling originele voorwerpen en ontwerptekeningen was door de heer W.J.C. van Rossum al eerder overgebracht naar het Rijksmuseum Het Catharijneconvent te Utrecht. De eigen uitgaven van de boekuitgeverij en van de kerkmuziekuitgeverij bracht hij over naar respectievelijk het Katholiek Documentatie Centrum te Nijmegen en de bibliotheek van de Sint Gregorius Vereeniging te Utrecht. Belangrijke registers betreffende aan- en verkoop van kerkmuziek door de firma bevinden zich niet in het archief, omdat ze nog in gebruik zijn bij H. Zengerink. De in het archief aangetroffen jaarverslagen en notulen opgemaakt door Th.G.J. van Rossum als secretaris van de St. Vincentiusvereniging te Utrecht zijn ondergebracht in het archief van de betreffende vereniging, dat bij de Gemeentelijke Archiefdienst berust. Op 11 augustus 1988 werd de inbewaringgeving door de heer W.J.C. van Rossum omgezet in een schenking. Algemene correspondentie Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht, 1988 nr. 308. Het archief heeft nu een omvang van iets minder dan vijf strekkende meter. De firma was gedurende de langste tijd van haar bestaan een echt familiebedrijf. Kinderen assisteerden jarenlang hun ouders, en namen dan-in diverse functies-de verantwoordelijkheden over. Het "geheugen" van de firma is dan ook altijd meer het geheugen (in de meest gebruikelijke zin van dat woord) van de vorige generatie geweest, dan de papieren neerslag daarvan. Archiefbeheer had voor de firmanten een lage prioriteit. Wat door die instelling verdwenen is, valt niet vast te stellen; wel valt vast te stellen, dat daardoor van de oorspronkelijke ordening weinig over is gebleven. Want... "de Weduwe" heeft steeds uitgebreid, heeft steeds tekort gehad aan ruimte... en heeft dan ook zeer regelmatig de min of meer statisch geworden onderdelen van haar archief opnieuw (en "logischer") geordend om in "een dichtgespijkerde kist" te bewaren. De correspondentie geeft hiervan het duidelijkste beeld. De concepten en minuten van uitgaande brieven werden samen met de bijbehorende ingekomen stukken oorspronkelijk op alfabet bewaard in een open "loketkast". Tot die kast vol raakte. Dan werden de vakken, beginnend bij "A", stuk voor stuk leeggehaald, hun inhoud werd gesorteerd op "bewaren" of "niet bewaren", en dat wat te bewaren viel, werd voor een deel gestopt in de correspondentiemappen, en voor een deel tot "dossier" gevormd. Er is niet getracht de oorspronkelijke orde te herstellen. Wel zijn er inconsequenties rechtgetrokken. Als stukken in een dossier samengevoegd zijn, betekent dit, dat er geen bijbehorende brieven meer te vinden zijn in de algemene serie ingekomen en uitgaande stukken. Utrecht, augustus 1988/juni 1989. G.Boer De geschiedenis van de firma Wed. J.R. van Rossum In 1797 begon Gerhardus Banning "Agter het Stadhuis" een katholieke boekhandel met antiquariaat en uitgeverij. Vanaf 1805 werd hij bijgestaan door zijn echtgenote Barbara van Rossum. Hij overleed op 26 augustus 1829 en zijn weduwe zette de zaak voort met hulp van haar neef Johannes Richardus van Rossum, die in 1824 als bediende in de winkel aangenomen was. Op 25 maart 1830 deed Barbara Banning-van Rossum de zaak geheel aan haar neef over. Met hem begon de dynastie van de Van-Rossums-van de firma. Zie voor een genealogisch overzicht: bijlage 1 Johannes Richardus van Rossum overlijdt op 8 maart 1856 en zijn vrouw, Maria Theodora Wennekendonk, gaat door onder firmanaam Wed. J.R. van Rossum. Deze firma zal tot 1970-nog steeds "achter het stadhuis", maar in de loop der jaren behoorlijk uitgebreid-actief blijven als uitgever van en handelaar in boeken, religieuze artikelen en kerkmuziek. Zie voor een overzicht van de groei van het grondoppervlak van het bedrijf: bijlage 2. In 1858 wordt "de Weduwe" uitgever van de wekelijks verschijnende officiële kerklijst van de stad Utrecht, met alle informatie die belangrijk is voor een praktiserend katholiek. Zie inv.nr. 312. Daarmee wordt de firma Weduwe J.R. van Rossum in feite door de clerus erkend als dè katholieke firma van de stad. Later zal de kerklijst-op verschillende manieren uitgebracht-meer parochies tot mededelingenblad gaan dienen dan er binnen de Utrechtse gemeentegrenzen aanwezig zijn, en met "Sint Maarten" zal zelfs een poging gedaan worden om tot een landelijk bereik te komen. Zie inv.nr. 222. Maria Theodora van Rossum-Wennekendonk overlijdt op 11 april 1884. Haar zoon Theodorus Gerardus Johannes (1836-1908) heeft haar dan, na haar enige jaren geassisteerd te hebben, reeds als bedrijfsleider opgevolgd. H.J.A.M. Schaepman schrijft in die tijd over de firma: "Deze boekhandel beheerscht onze Utrechtsche geestelijkheid en ik zeg U ronduit, dat Monseigneur" (A.I. Schaepman, aartsbisschop van Utrecht) "en meer grote hanzen er nogal op gesteld zijn." Zie inv.nr. 335. Th.G.J. heeft in 1883 de afdeling kerkmuziek opgericht; en in 1886 neemt hij het kerkmuziekfonds van de firma Bührmann en Roothaan over. Zie inv.nr. 234 Th.G.J. van Rossum wordt in 1892 opgevolgd door zijn zoons Johannes Franciscus Theodorus (1866-1948) en Franciscus Theodorus Antonius (1868-1955). Aanvankelijk leiden zij de zaak samen, maar vanaf 1928 is de leiding ook op papier volledig in handen van J.F.Th. Zie inv.nr. 15. , een krachtige persoonlijkheid met een grote baard die als de belichaming van de firma wordt gezien en die bekend raakt als "de Weduwe met de baard". Hij is in 1924 een der oprichters van de R.K. Nederlandsche Boekhandelaren- en uitgeversvereeniging "St. Jan". In "Het Nieuwsblad voor den Boekhandel" wordt hij, december 1945, naar aanleiding van zijn tachtigste verjaardag als volgt in een artikel vermeld: "(Hij) behoorde tot degenen die de R.K. Ned. Uitgevers- en Boekhandelarenvereeniging "St. Jan" oprichtten. Vele jaren sierde zijn waardig voorkomen (lange baard, gewelfd voorhoofd, vriendelijke oogen en breede glimlach) de bestuurstafel. Thans is hij, terecht, eerelid dier vereeniging. Maria Theodora van Rossum-Johannes Franciscus Theodorus Wennekendonk. Uit inv.nr. 333. van Rossum. Uit inv.nr. 333. Afdeling religieuze kunst, 1958. Foto W.K.M. Berentzen. Uit inv.nr. 72. Op 5 januari a.s. zullen velen dezen zeer sympathieken en bekwamen vakgenoot, Nestor der Nederlandsche uitgevers en boekhandelaren, hun gelukwensch zenden." Zie inv.nr. 311. Twee van zijn zoons, Petrus Marcus Antonius (1903-1987) en Wilhelmus Joannes Caspar (geb. 1909), zetten het bedrijf voort. Zij zijn, evenals hun vader, eerst medewerker in de zaak geweest en vanaf 1935 waren zij medefirmant. P.M.A. concentreert zich sterk op de afdeling "religieuze artikelen". Hij breidt deze oude roomse beeldenwinkel uit met een toonzaal met "een goede collectie verantwoorde moderne religieuze kunst uit binnen- en buitenland", al blijven ook de klanten die wat "eenvoudigers" willen, bediend worden. Hij geeft opdrachten aan kunstenaars en zorgt ervoor dat hun ontwerpen, die hij zelf selecteert, door ambachtslieden vermenigvuldigd worden; deze kopieën worden dan in de handel gebracht. Van detailhandel in religieuze artikelen wordt "de Weduwe" dan bovendien groothandel in religieuze kunst. W.J.C. is in eerste instantie de boekhandelaar, die als zijn wezenlijke taak beschouwt: "behulpzaam intermediair zijn, zorgen dat de juiste persoon het juiste, het voor hem onmisbare boek in handen krijgt". Rossum, W.J.C. van, Roeping en verantwoordelijkheid van een katholiek boekverkoper. In: Roes, J.H. (red.) Cahier 8 van de MemoReeks, Herinneringen aan personen en gebeurtenissen uit het katholiek leven, Nijmegen. 1979. Van 1946 tot 1957 is hij penningmeester van "Sint Jan". In 1964 wordt Johannes Richardus (1933-1985), zoon van P.M.A., firmant. Evenals zijn vader en zijn oom was hij eerst werknemer in de zaak. In 1970 treedt hij uit de vennootschap. Hij is dan de laatste nieuwe vennoot geweest. In 1977 vindt de opheffing van de firma plaats, door de sinds 1972 enige vennoot, W.J.C. van Rossum. Maar dan is de firma in feite al zeven jaar lang minder een bedrijf dan een "holding company", die de huur int van de huurders van de panden en van het bedrijf. Zie inv.nr. 32. Want in 1969 doet W.J.C. de muziek-afdeling over aan Herman Zengerink, medewerker sinds 1944. Zie inv.nr. 22. En met ingang van 1971 wordt "de Weduwe" overgenomen door de N.V. Standaard Boekhandel. In een contract wordt bepaald dat de laatste religieuze artikelen nog drie jaar vanuit de panden rond de hoek Oudkerkhof/Korte Minrebroederstraat verhandeld kunnen worden. Zie inv.nr. 28. W.J.C., de laatste vennoot van de firma, is van 1971 tot 1976 tevens adviseur van de Standaard-vestiging in die panden waar vanouds "de Weduwe" gevestigd was. Een vestiging die tot 1975 "Van Rossum-Standaard" heet. Tot Standaard in 1975 wordt overgenomen door Bruna; dan wordt de naam opnieuw (maar nu zonder te worden voorzien van het dan bijna honderdvijftigjarige "Wed. J.R."): "Van Rossum". Deze naam blijft bestaan, totdat ook Bruna de panden "achter het stadhuis" in 1987 verlaat. In 1987 verkoopt W.J.C. de panden, die dan niets meer met de Van Rossums te maken hebben; nu is er een tapijtenzaak gevestigd. F.Th.A., W.J.C., J.F.Th. en P.M.A. van Rossum, 1939. Foto M.A.J. van Bemmel. Inv.nr. 42. Exterieur, 1985. Foto eigendom W.J.C. van Rossum Firma weduwe J.R. van Rossum te Utrecht Literatuur Dekker, W.H.J. "De weduwe met de baard". In: Maandblad Oud-Utrecht. Jrg.50, nr.9 (sept. 1977). Feestnummer ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van Het Centrum en het 40-jarig jublieum van den hoofdredacteur P.H.J. Steenhoff. Utrecht, 1924. (inv.nr. 318.) Kerkmuziekuitgeverij in Nederland, aan de wieg van "de Weduwe". In: Zingende Kerk, maandblad voor kerkzangers. Jrg.2, nr. 7 (juni 1951. (inv.nr. 333.) Pas, W. van de, De strijd voor het katholieke boek. Amsterdam, 1949. Roes, J.H. (red.) Cahier 8 van de Memo-reeks, herinneringen aan personen en gebeurtenissen uit het katholiek leven. Nijmegen, 1979. Rossum, K.W.J. van. Van Rossum, Genealogie van een Stichts geslacht, 1691-1971. Wijk bij Duurstede-Utrecht, [1971]. (inv.nr. 335.) Overzicht van de uitbreiding van het grondoppervlak van het bedrijf Korte geschiedenis van de instellingen waarbij de firma Van Rossum betrokken was In het archief werden stukken aangetroffen van verschillende instellingen waarbij de familie Van Rossum betrokken was. Deze archivalia zijn in een afzonderlijk hoofdstuk in de inventaris beschreven. In 1898 nam Th.G.J. van Rossum, samen met Th.A. Koelman, de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van het Dagblad Het Centrum en De Volkscourant over. Zie inv.nr. 298. Van 1898 tot 1908 was hij de directeur van het dagblad en van 1908 tot 1917 werd deze functie bekleed door zijn zoon, J.F.Th. In 1917 werd "Het Centrum" aan de N.V. "Futura" overgedaan. Het dagblad "Het Centrum" is vrijwel volledig aanwezig in de bibliotheek van de G.A.U. I G-IV G). Zie voor een historisch overzicht uit 1924, inv.nr. 303. J.F.Th. en F.Th.A. van Rossum kochten in 1917 de Utrechtse boekhandel en uitgeverij Dekker en Van de Vegt, waarmee de firma al lang goede contacten onderhield, en in 1920 de firma J.W. van Leeuwen te Leiden. Zie inv.nr. 283. Zij deden dat onder vennootschap van firma Wed. J.R. van Rossum, en de firmanten van "de Weduwe" hebben tot aan 1970 belangrijke functies bekleed bij de N.V. Dekker en Van de Vegt. J.F.Th., P.M.A. en W.J.C. waren achtereenvolgens president-commissaris. En de accountantskantoren die voor "de Weduwe" de jaarrekeningen vaststelden, noemen steeds ook de aandelen Dekker en Van de Vegt als bezittingen van de firma. Van de vereniging "Lezingen voor Katholieken" is nu weinig meer bekend dan dat Th.G.J. van Rossum er een belangrijke rol binnen vervulde. Dat hij die rol op zich nam (of dat misschien niet goed weigeren kon) heeft ongetwijfeld alles te maken met het feit dat hij een invloedrijk man was in het zich emanciperende katholieke Utrecht van die dagen. Genealogisch overzicht

Collectie
  • Archieven Utrecht
Type
  • archief
Identificatienummer van Het Utrechts Archief
  • 800
Trefwoorden
  • Industrie, Handel en Dienstensector
Disclaimer over kwetsend taalgebruik

Bij bronnen vindt u soms teksten met termen die we tegenwoordig niet meer zouden gebruiken, omdat ze als kwetsend of uitsluitend worden ervaren.Lees meer

Ontvang onze nieuwsbrief
Tweewekelijks geven we je een overzicht van de meest interessante en relevante onderwerpen, artikelen en bronnen van dit moment.
Ministerie van volksgezondheid, welzijn en sportVFonds
Contact

Vijzelstraat 32
1017 HL Amsterdam

info@oorlogsbronnen.nlPers en media
Deze website is bekroond met:Deze website is bekroond met 3 DIA awardsDeze website is bekroond met 4 Lovie awards