Hervormde Gemeente te Sint Anna ter Muiden, 1612-1971 (1976)

Inleiding Van de middeleeuwse Sint Annakerk te Sint Anna ter Muiden (Mude), die in de dertiende eeuw gebouwd moet zijn, resteert slechts de kolossale toren. Het overige van het gebouw is tijdens de Tachtigjarige Oorlog verwoest. Het huidige kerkje werd in 1653 tegen de toren aangebouwd; na 1700 werd er een consistoriekamer gebouwd. In 1580 werd de eerste protestantse kerkdienst gehouden, die geleid werd door ds Arcerius uit het naburige Sluis. Anno 1584 nam de Spaanse bevelhebber Parma Sint Anna ter Muiden in en werden er in de kerk weer rooms-katholieke erediensten gehouden. Toen prins Maurits het dorpje in 1604 heroverde, werd de kerk echter opnieuw protestants. Vijf jaar later werd het Twaalfjarig Bestand gesloten en viel Sint Anna ter Muiden binnen het Spaanse (dus roomse) gebied. In 1611 werd echter op verzoek een grenscorrectie toegepast en sindsdien is het gehucht definitief Nederlands en protestants. De eerste predikant werd november 1620 aan de gemeente verbonden. De gemeente ressorteerde eerst onder de vroegere Classis Walcheren en behoort sedert 1816 tot de Classis IJzendijke. De laatste eigen predikant werd in 1932 uit de dienst ontzet; vanaf die tijd nam de predikant uit Sluis de werkzaam-heden te Sint Anna ter Muiden waar. Per 1 januari 1972 werden de hervormde gemeenten te Sluis en te Sint Anna ter Muiden met elkaar verenigd. Sedert 1978 hebben de hervormde gemeenten Sluis, Sint Anna ter Muiden, Retranchement en Cadzand tezamen een predikant. In de jaren negentig volgde vereniging met de Hervormde Gemeente te Retranchement en de Hervormde Gemeente te Cadzand. Enige jaren na de oorlog begon men de restauratie van kerkgebouw, toren en consistoriekamer, wat tot een goed einde werd gebracht. Het archief van de kerk werd waarschijnlijk in 1943 overgebracht naar een kelder van het stadhuis te Sluis, wat een betere bewaarplaats was dan het kerkgebouw. Het stadhuis werd echter in 1944 gebombardeerd en nadien werd het archief van de Hervormde Gemeente te Sluis alsmede dat van de Hervormde Gemeente te Sint Anna ter Muiden overgebracht naar het kerkportaal onder de toren te Sint Anna ter Muiden. Het archief van de Hervormde Gemeente te Sint Anna ter Muiden werd anno 1948 in een houten kist verzonden naar het dienstgebouw van de Hervormde Gemeente te Utrecht aan het Domplein. Daar werd het archief geïnventariseerd door jhr dr B.M. de Jonge van Ellemeet, oud-rijksarchivaris en lid van de commissie voor de kerkelijke archieven. De inventarisatie kwam in 1949 gereed. Het archief is niet compleet. Toen de pastorie te Sluis in 1944 gebombardeerd werd, verbrandde een aantal aldaar berustende stukken van de kerkeraad. Na de inventarisatie berustte het kerkarchief tot 1975 bij de archivaris van de Nederlandse Hervormde Kerk te 's-Gravenhage. Najaar 1975 werd het archief overgebracht naar het na de oorlog verrezen kerkgebouw te Sluis, waar het bewaard werd in een kamertje voorin de kerk. In 1988 werden de archieven van de Hervormde Gemeente te Sluis-Sint Anna ter Muiden in bewaring gegeven aan het Rijksarchief in Zeeland te Middelburg. De stukken betreffende Sint Anna ter Muiden besloegen de periode 1612-1971 (1973). Enige gedrukte werken werden beschreven door de bibliothecaresse van het rijksarchief en afzonderlijk geplaatst in de archief-bibliotheek. Een aanvulling archiefstukken uit de periode 1900-1986 werd in 1997 in bewaring gegeven aan het rijksarchief. Bij de herinventarisatie van het archief van de Hervormde Gemeente te Sint Anna ter Muiden in 1999 werden van diaconie en kerkvoogdij dubbele begrotingen en jaarrekeningen uit de 20e eeuw, alsmede bijlagen bij de jaarrekeningen uit de periode 1946-1971, vernietigd; totaal 1 meter. De inventaris van De Jonge van Ellemeet, waarin slechts een gedeelte van het kerkarchief beschreven was, is vervallen nu de herinventarisatie van het gehele archief gereedgekomen is. In een bijlage treft u een concordantie aan op de oude en nieuwe nummering van de door De Jonge van Ellemeet beschreven stukken. Archiefstukken jonger dan 50 jaar mogen alleen worden geraadpleegd na verkregen toestemming van de kerkeraad van de Hervormde Gemeente te Sluis c.a. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding moeten worden gebruikt: Zeeuws Archief (ZA), archief Hervormde Gemeente (HG) Sint Anna ter Muiden, inv.nr(s)..., daarna verkort als: ZA, HG Sint Anna ter Muiden, inv.nr(s)... Literatuur J.G.J. van Booma, Onderzoek in protestantse kerkelijke archieven in Nederland. Handleiding, tevens beknopte gegevens over de geschiedenis van de kerkelijke instellingen, over het kerkelijk archiefrecht en het kerkelijk archiefbeheer. CB-reeks 13 (Den Haag 1994) H.Q. Janssen, St. Anna ter Muiden, beschouwd als plaats, sedert het ontstaan der stad Mude in 1241, en als Christelijke gemeente, van den aanvang der XVIde eeuw tot op onze dagen, eene geschiedkundige proeve. Middelburg, 1850. Bijdragen tot de oudheidkunde en geschiedenis, inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen, verzameld door H.Q. Janssen en J.H. van Dale. Zesde deel, blz. 391-392: Opschrift op een graf-zerk te St. Anna ter Muiden. Middelburg, 1863. E.A. Canneman en J. Stapper, Sint Anna ter Muiden. Verschenen in: Bulletin K.N.O.B., 6de serie 9 (1956), kol. 179-188. Met illustraties. Een artikel over de restauratie van de kerk verscheen in: Bulletin K.N.O.B., januari 1958. E.P. en W. Messer, Restauratie van de toren en de N.H. kerk te Sint Anna ter Muiden. Verschenen in: Bouw nr. 12, 25 maart 1961, blz. 366-369. Plaatsingslijst van de archieven van de gemeente Sluis, 1972. Gedeponeerde archiefstukken betreffende de kerk te St. Anna ter Muiden, 1553-1827 (inv.nrs. 428-445). Hervormde Gemeente Cadzand, Retranchement en Sluis-Sint Anna ter Muiden. (Gemeentegids uit circa 1984.)