Hervormde Gemeente te Waterlandkerkje, 1708-1987

Inleiding Het eerste deel van de Generale Prins Willempolder, waarbinnen vrijwel het hele gebied van de tot 1970 zelfstandige gemeente Waterlandkerkje gelegen is, werd in 1650 ingedijkt uit schorgronden die voorheen deel hadden uitgemaakt van enkele polders welke in 1621-1622 terwille van de landsverdediging onder water waren gezet. De eerste jaren na de bedijking zullen de hervormden ongetwijfeld de kerkdiensten bijgewoond hebben in Oostburg, IJzendijke en Schoondijke. Enkele jaren later, in 1657, werd de uit 1530 daterende kerk van de parochie Sint Nicolaas in de Oudemanspolder, die tengevolge van de inundatie dertig jaar in het water had gestaan, in zoverre hersteld dat deze weer voor de eredienst bruikbaar was. Deze kerk werd toen aan de hervormden uit de streek in gebruik gegeven. Hier ontstond in 1658 de gemeente van Oudeman. De hervormden bleven er hun godsdienstoefeningen houden tot in het jaar 1672, toen de Fransen gedurende de oorlog de kerk in brand staken. Men bouwde het nieuwe kerkje op een strategisch punt vlak bij één van de ter verdediging aangelegde redoutes. De inwijding van het nieuwe kerkgebouw vond plaats in 1674. Door Franse troepen werd het kerkje in 1708 zwaar gehavend. In 1713 kwam de herstelling van het kerkje gereed. Het oorlogsgeweld in de periode 1940-1945 ging aan het kerkje voorbij. Restauratie van het kerkgebouw vond plaats in de jaren 1956 en 1957. De laatste eigen predikant ging in 1970 met emeritaat. Nadien werd de kleine gemeente jarenlang gediend door een hulpprediker. Op 1 juni 1975 gingen de hervormde gemeenten te Waterlandkerkje, Zuidzande en Nieuwvliet een pastoraal verband met elkaar aan. Op 1 juli 1978 ontstond de combinatie Oostburg-Schoondijke-Groede-Nieuwvliet-Waterlandkerkje-Zuidzande. Deze zes hervormde gemeenten telden tezamen twee predikantsplaatsen. De combinatie werd omstreeks 1991 ontbonden. Sinds die tijd telt de combinatie Schoondijke-Groede-Waterlandkerkje één predikantsplaats. Omstreeks 1994 werd er een quasi pastoraal verband aangegaan met de Hervormde Gemeente te Biervliet-IJzendijke-Hoofdplaat. De Hervormde Gemeente te Waterlandkerkje ressorteert onder de classis IJzendijke. In maart 1989 werd het archief van de gemeente in bewaring gegeven aan het Rijksarchief in Zeeland te Middelburg. In 1989 werden de bijlagen bij de jaarrekeningen uit de periode 1957-1980 vernietigd. In 1998 werden de bijlagen bij de diaconale jaarrekening uit 1930 vernietigd; verder dubbele begrotingen en/of rekeningen van de kerkvoogdij uit de periode 1962-1978; tenslotte dubbele exemplaren van formulieren e.d. uit de documentatie. Archiefstukken jonger dan 50 jaar mogen alleen geraadpleegd worden na verkregen toestemming van de kerkeraad. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Hervormde Gemeente Waterlandkerkje (HG Waterlandkerkje), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA , HG Waterlandkerkje, inv.nr(s) ... Literatuur J.G.J. van Booma, Onderzoek in protestantse kerkelijke archieven in Nederland. Handleiding, tevens beknopte gegevens over de geschiedenis van de kerkelijke instellingen, over het kerkelijk archiefrecht en het kerkelijk archiefbeheer. CB-reeks 13 (Den Haag 1994) J. de Hullu, 'Over de oprichting van eenige protestantsche gemeenten in Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen en de herstelling of den bouw van haar kerkgebouwen in de zeventiende eeuw', in: Archief. Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1916, 1-66 J. de Hullu, 'De horribele delicten en sanglante excessen in november 1668 gepleegd tegen de gereformeerde gemeente van den Oudeman in Staats-Vlaanderen en haar predikant Johannes Stuerbaut', in: Nederlands archief voor kerkgeschiedenis. Nieuwe serie 31 ('s-Gravenhage 1940) G.J. Lepoeter, 'Waterlandkerkje', in: Bull etin Stichting Oude Zeeuwse Kerken 6 (maart 1981) 8-12 J. Was, 'Oorsprong en lotgevallen van het dorp Waterlandkerkje in Zeeuwsch Vlaanderen', in: Zeeuwsche Volksalmanak 1846