Het monument aan de Nieuwe Keizersgracht in Amsterdam is opgericht ter nagedachtenis aan vier Joodse gezinsleden van de familie Kok die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de concentratiekampen Auschwitz en Mauthausen zijn omgebracht. De namen van de vier Joodse oorlogsslachtoffers luiden: Max Marcus Kok , Julie Kok-Vleeshhouwer , Samuel Kok en Jacques Kok . Vader Marcus (Max) Kok werd geboren op 7 februari 1886 in een Joods-Amsterdams gezin. Grootvader Kok was smid. De grootouders van moederskant, Vleeschhouwer, waren ook Joodse Amsterdammers. Grootvader Vleeschhouwer was diamantbewerker en slager. Grootmoeder verhuisde na het overlijden van haar man van Amsterdam-Noord naar een pension in de Watergraafsmeer, waar vandaan ze op 91-jarige leeftijd toch nog op transport moest om in Auschwitz vermoord te worden. Vader Marcus Kok en moeder Julie Kok-Vleeschhouwer werden op 12 december 1942 in Auschwitz vermoord. Zij hadden drie kinderen: Samuel, Jacques en Betty. Jacques Kok werd geboren op 12 januari 1921. Hij was banketbakker. Later ging hij als kelner werken in het Carlton Hotel aan de Vijzelstraat. Jacques werd bij de tweede razzia in Amsterdam door de bezetter opgepakt. Hij kwam om het leven op 26 augustus 1941 in het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen. Samuel Kok werd geboren op 26 december 1918. Ook hij is omgekomen in Mauthausen, op 22 januari 1943. Betty Kok is het enige gezinslid die de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd. David Gomes de Mesquita, een goudsmit met een winkel in de Utrechtsestraat, hielp Betty aan een onderduikadres. Zelf overleefde David de oorlog niet. Hij werd in Auschwitz vermoord op 31 januari 1944. Betty was 17 jaar toen ze in onderduik ging. Het grootste deel van haar onderduikperiode was ze bij 'oom' Piet en 'tante' Griet Heymans in Bussum. Dankzij een vals persoonsbewijs kon ze naar buiten en werken. Ze maakte huizen schoon en ging ook met 'oom' Piet gedurende de hongerwinter op de fiets naar Overijssel. Na de zesde rit vond Betty aan het einde van de oorlog op een boerderij werk als hulp in de huishouding. In 1949 is Betty naar Israël vertrokken. Daar woonde ze tot 1952 in kibboets Lavee. Vervolgens kwam ze terug naar Nederland. In 1965 is ze wederom naar Israël gegaan, en woont nu in Jeruzalem. Betty heeft vier kinderen. Onthulling Het monument is onthuld op 13 december 2009 door Betty van Essen-Kok; het enige gezinslid dat de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd.

Het monument herinnert de inwoners van Den Haag aan 34 gemeente-ambtenaren, die de oorlog niet overleefden. Zij hadden een Joodse achtergrond, waren Jehovah's Getuige, verzetsmensen, dwangarbeiders en/of slachtoffers van bombardementen of mislukte lanceringen van V2-raketten. De namen van de slachtoffers luiden: Dienst der Gemeenteplantsoenen Cornelis Geers (16 december 1910, Boskoop – 19 april 1945, Buchenwald (Duitsland)) Werkzaam bij de Dienst der Gemeenteplantsoenen als tuinman Lid van de verzetsgroep Ordedienst. Via meerdere gevangenissen en kampen terecht gekomen in het concentratiekamp Buchenwald. Een week na de bevrijding van het kamp Buchenwald overleden aan ernstige ziekte. Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf Arnoldus Gabriël Broekhuizen (6 maart 1888, Leiden – 30 maart 1945 Neuengamme (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch opzichter B Actief in het verzet. Tijdens de oorlog driemaal gearresteerd. Na de laatste arrestatie terecht gekomen in kamp Neuengamme. Gestorven aan dysenterie. Willem Hendrik (Wim) Hertly (2 januari 1891, Engwierum – 29 juli 1943, Leusden) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als administratief ambtenaar C (hoofdambtenaar) Actief in het verzet bij de Ordedienst. Opgepakt en door de krijgsraad van de Wehrmacht schuldig verklaard voor spionage, sabotage en het bezit van wapens. Op 27 april 1943, samen met 20 andere leden van de OD, ter dood veroordeeld. Op 29 juli 1943 werd Hertly nabij kamp Amersfoort gefusilleerd. Levij Barend (Louis) van Hoorn (6 januari 1893, Den Haag – 21 januari 1943, Auschwitz (Polen)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als assistent-monteur Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven, vervolgens op 1 maart 1941 definitief ontslagen. Dit gebeurde met alle Joodse ambtenaren op last van de Duitsers. Op 21 januari 1945 omgekomen in het vernietigingskamp Auschwitz. Cornelis (Kees) Jue (11 november 1904, Den Haag – 8 maart 1945, Den Haag) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als opzichter 1ste klasse Actief in het verzet bij de Haagse Binnenlandse Strijdkrachten. Wegens deze activiteiten opgepakt en gevangen gezet in het Oranjehotel te Scheveningen. Ten gevolge van een represaillemaatregel wegens de mislukte aanslag op de hoge SS-officier Rauter in de nacht van 6 op 7 maart 1945, op 8 maart gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Albertus Johannes Kamstra (31 maart 1904, Den Haag – 21 februari 1945, ‘s- Heerenberg) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als meteropnemer (controleur B) Actief in het verzet. Opgepakt tijdens de grote razzia op 21 november 1944. Als dwangarbeider neergeschoten tijdens vluchtpoging. Overleden aan zijn verwondingen. Johannes Cornelis Kok (30 maart 1898, Den Haag – 23 maart 1945, Den Haag) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch ambtenaar 1ste klasse Slachtoffer van een verkeerd gelanceerde V2-raket. Jacob Levie Montezinos (27 maart 1911, Amsterdam – 13 maart 1945, Sobibor (Polen)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als boekhouder Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie ontheven en vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen. Op 13 maart 1943 omgebracht in Sobibor. Albert Willem van der Rest (28 september 1897, Rotterdam – 3 maart 1945, Den Haag) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als technisch opzichter Albert van der Rest is op 3 maart 1945 overleden bij het Bezuidenhoutbombardement. Simon Staal (20 juni 1910, Londen – 23 oktober 1942, Mauthausen (Oostenrijk)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Electriciteitsbedrijf als administratief ambtenaar A Op 21 november 1940, op last van de Duitse bezetter, van zijn functie als ambtenaar ontheven. Vervolgens werd hij op 1 maart 1941 ontslagen. Omgekomen in het strafkamp Mauthausen in Oostenrijk. Gemeentelijke Gasbedrijf Isaac Abraham de Beer (21 maart 1888, Den Haag – 26 februari 1943, Auschwitz) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als administratief ambtenaar B Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie bij het Gemeentelijke Gasbedrijf ontheven. Op 1 maart 1941 definitief ontslagen. Omgekomen in vernietigingskamp Auschwitz. Jan Bronmeijer (23 mei 1926, Soerabaja – 8 maart 1945, Den Haag) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als leerlingmachinist Actief bij het verzet bij de Binnenlandse Strijdkrachten. Op 8 maart 1945 gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte als represaillemaatregel wegens de mislukte aanslag op de hoge SS-officier Rauter. Gerardus (Gerrit) Dekker (5 juni 1906, Amsterdam – 26 maart 1945, Kahla (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als gasstoker Opgepakt tijdens de grote razzia op 21 november 1944. Omgekomen als dwangarbeider in de Duitse stad Kahla, waarschijnlijk als gevolg van dysenterie. Jacob (Jaap) van Dien (14 december 1909, Loosduinen – 3 mei 1945, Neustadt (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als metaalbewerker/bankwerker Jehova’s Getuige. Op 8 september 1942 gearresteerd en overgebracht naar kamp Neuengamme. Tijdens transport van Neuengamme naar ander kamp omgekomen door bombardementen uitgevoerd door de Britse luchtmacht. Jacob van Driel (13 november 1908, Den Haag – 22 februari 1945 Eichenberg (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als timmerman Opgepakt tijdens de grote razzia van 21 november 1944. Overleden als dwangarbeider in de Duitse stad Kahla, waarschijnlijk als gevolg van dysenterie. Martinus Dijkhuizen (16 september 1910, Scheveningen – 17 april 1945, Kahla (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als werkman Opgepakt tijdens grote razzia van 21 november 1944. Als dwangarbeider gestorven in de Duitse stad Kahla als gevolg van Tuberculose. Aaron Fresco (27 december 1875, Den Haag – 26 februari 1943, Auschwitz) *Op het monument staat maar eenmaal de naam A. Fresco, maar er zijn twee slachtoffers met deze naam. Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 1ste klas Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven. Wegens het bijna bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd daarna eervol ontslag ontvangen. Op 26 februari 1943 omgebracht in vernietigingskamp Auschwitz. Abraham Fresco (23 oktober 1883, Den Haag – 22 oktober 1942, Auschwitz) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als machinist Op last van de Duitse bezetter op 26 november 1940 van zijn functie ontheven, vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen. Op 22 oktober 1942 omgebracht in Auschwitz. Franciscus Hubertus van Grondelle (2 mei 1912, Amsterdam – 18 februari 1945, Ohrbeck (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als bode Opgepakt tijdens de grote razzia in Rotterdam op 10 november 1944. Als dwangarbeider overleden in het Duitse strafkamp Ohrbeck ten gevolge van ernstige verwondingen opgelopen door mishandelingen door de kampbeul. Louis Joël (15 februari 1920, Den Haag – 9 juli 1943, Sobibor) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 2e klasse Op 26 november 1940 van zijn functie ontheven en vervolgens op 1 maart 1941 ontslagen. Op 9 juli 1943 omgebracht in Sobibor. Leendert Cornelis Landmeter (8 oktober 1923, Voorburg – 22 maart 1945, Berlijn-Schönefeld (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als elektricien Opgepakt tijdens een razzia en aan het werk gezet in Berlijn-Schönefeld bij een vliegtuigfabriek. Op 22 maart 1945 omgekomen door een bombardement op de fabriek. Samuel Moses (14 december 1890, Den Haag – 19 oktober 1942, Auschwitz) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als schrijver 1ste klasse Op 26 november 1940 van zijn functie bij het gasbedrijf ontheven. Definitief ontslag volgde op 1 maart 1941. Op 19 oktober 1942 omgebracht in vernietigingskamp Auschwitz. Cornelis van den Oever (30 september 1897, Alblasserdam – 26 juli 1944, Toul (Frankrijk) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als opzichter Actief in het verzet. Wegens deze activiteiten gearresteerd. Via meerdere kampen terecht gekomen op het kamp op het Kanaaleiland Alderney. Omgekomen bij evacuatie en transport van de gevangen na de invasie van de geallieerden. Verklaring van de SS leest dat hij is neergeschoten tijdens vluchtpoging. Getuigenverklaringen zeggen dat hij is neergeschoten ter represaille van gevangenenopstand in een van de treinwagons. Arie Cornelis Oors (26 januari 1911, Den Haag – 2 maart 1945, Millingen (Duitsland) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als tijdelijk bankwerker Opgepakt tijdens de razzia van 21 november 1944. In Kamp Rees als dwangarbeider omgekomen tijdens een brand. Rudolf (Rudi) Ruys (27 juni 1911, Soerabaja – 6 maart 1945, Keulen (Duitsland) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als tijdelijke crisisambtenaar Opgepakt tijdens de razzia op 21 november 1944. Aan het werk gesteld in meerdere plaatsen in Duitsland. Wegens algehele verzwakking terechtgekomen in de ziekeninrichting Gremberger-Wald bij de stad Keulen. Vervolgens door de terugtrekkende Duitse troepen in het Gremberger Wald geëxecuteerd. Het lichaam werd op 10 april 1945 gevonden. De precieze overlijdensdatum is onbekend, maar op de overlijdensakte is 6 maart 1945 ingevuld. Alexander van Tijn (31 juli 1884, Puttershoek – 14 januari 1943, Auschwitz) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als administratief ambtenaar C Op 26 november 1940 van zijn functie bij het gasbedrijf ontheven en vervolgens op 1 maart 1942 ontslagen. Op 14 januari 1943 in Auschwitz omgebracht. Maarten van der Zwan (22 januari 1912, Den Haag – 8 februari 1945, Leeden, Landkreis Tecklenburg (Duitsland)) Werkzaam bij het Gemeentelijke Gasbedrijf als poetser-machinekamer Opgepakt en als dwangarbeider aan het werk gezet in Tecklenburg-Leeden nabij Osnabrück. Omgekomen bij bombardement op Leeden in de nacht van 7 op 8 februari 1945. Gemeentelijke Reinigingsdienst Frederik Johan Marie Hanjoel (13 april 1914, Soerabaja – 22 maart 1945, Hamburg) Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als schrijver 2e klas Opgepakt tijdens grote razzia op 21 november 1944 en als dwangarbeider te werk gezet bij de haven van Hamburg. Omgekomen door een bombardement op de haven. Wilhelmus Paulus Johannes Kettenis (23 februari 1904, Den Haag – 9 juni 1942, Friedrichshafen, Landkreis Tettnang (Duitsland)) Werkzaam bij de Gemeentelijke Reinigingsdienst als tijdelijke arbeidskracht Als dwangarbeider gevorderd in 1942. Door ziekte omgekomen in Friedrichshafen. Wilhelmus (Willem) Marie Rotteveel (5 april 1901, Den Haag – 13 januari 1945, Leiden) Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als kantoormedewerker en tevens secretaris bij het muziekkorps van de dienst ‘Reinigingsharmonie Door Muziek Verbonden’ Doodgeschoten tijdens een razzia in Leiden op 13 januari 1945. Eduard Cornelis Schwencke (15april 1896, Den Haag – 6 augustus 1942, Natzweiler (Frankrijk)) Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als ambtenaar Lid verzetsgroep Oranjewacht. Omgekomen in concentratiekamp Natzweiler. Officiële verklaring voor zijn dood is hartverlamming, officieuze verklaringen zeggen dat Schwencke is neergeschoten tijdens een vluchtpoging. Uit archiefwerk over overlevers van het kamp blijkt dat een medegevangene ooggetuige was van het gedwongen stenigen van E.C. Schwencke door medegevangenen op bevel van bewakers. De reden van het stenigen is niet bekend, maar leidde tot de dood. Willem Meindert van der Wal (9 september 1888, Schagen – 18 maart 1945, Voorburg) Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als crisisambtenaar Overleden aan ernstige verwondingen ten gevolge van het Bezuidenhoutbombardement op 3 maart 1945. Hij stierf op 18 maart in het ziekenhuis van Voorburg. Heinrich George Wessel (31 december 1881, Wassenaar – 3 maart 1945, Den Haag) Gepensioneerde ambtenaar van de Gemeentelijke Reinigingsdienst Overleden aan ernstige verwondingen opgelopen tijdens het Bezuidenhoutbombardement op 3 maart 1945. Hij is dezelfde dag in het ziekenhuis overleden. Gerrit Pieter Zieren (8 oktober 1893, Delft – 9 november 1944, Niederroden, Landkreis Drieburg (Duitsland)) Werkzaam bij Gemeentelijke Reinigingsdienst als straatveger Actief in het verzet bij het illegale blad Op Wacht. Voor God-Nederland-Oranje. Omgekomen aan gevolgen van dysenterie en ernstige mishandelingen in het strafkamp Rollwald. Oprichting De monumenten werden in de eerste jaren na de oorlog vervaardigd, en bevonden zich voorheen bij de verschillende gemeentelijke diensten. Deze herdenkingsmonumenten werden in 2012 op deze plaats samengebracht.

Een verzamelalbum met veel zwart-wit foto's en documenten over de bezetting & Nederlands-Indië. Het album is ingebonden in een met groene stof overtrokken kartonnen band. Op de binnenkant van de kaft is een etiket bevestigd met daarop: "H.J. Bukel & Zn. 's-Gravenhage". Het album bevat o.a. foto’s, pamfletten, ansicht- en briefkaarten, brieven, affiches, postzegels, spotprenten, distributiekaarten en –bonnen, gedichten en liedteksten, verklaringen, brochures, tijdschriften, identiteitsbewijzen, krantenknipsels en enkele los ingevoegde kranten: Pagina 1 Zwart-wit staatsieportret van koningin Wilhelmina. (1940-1945) Pagina 2 Een zwart wit foto met de afbeelding van een militair die met een witte vlag zwaait. Met onderschrift: "Overgave van Rotterdam". (mei 1940) Een zwart wit foto van een Duits artikel met een afbeelding van een molen. (31 mei 1940) Een zwart wit foto van een aanplakbiljet tegen een muur met de afbeelding van schijnwerpers en de contouren van een stad met de tekst: "Engelsche vliegers daarom blijft in huis". (1940-1945) Een zwart wit foto van de ruïnes van de Haagse Bethlehem kliniek na een bombardement. Met onderschrift: "Vliegers die Genade kennen? Bethlehem Kliniek 10 5 40" (10 mei 1940) Een getypt spotdicht over de Duitse piloten die volgens de Duitse propaganda in tegenstelling tot hun Britse collega's "genade kennen”. De schrijver haalt het bombardement van Rotterdam aan als bewijs van het tegendeel. (1940) Pagina 3 Twee foto’s van artikelen over de strijd in Nederland. (1940-1945) Een getypt pamflet met de titel "Landgenooten!"gericht tegen de N.S.B. (1940-1945) Pagina 4 Een getypt pamflet vlak na de capitulatie van Nederland met een oproep aan de Nederlandse bevolking om zich waardig te gedragen onder de Duitse bezetting. (1940) Vijf zwart-wit foto’s en ansichtkaarten van het verwoeste Middelburg na het Duitse bombardement op 17 mei 1940. (Mei 1940) Pagina 5 Drie getypte gedichten: "Der Tommy" in Duits en Nederlands: "Vrij bewerkt naar Goethes 'Erlköning'." (1940) Een gedicht in het Engels over de "British Royal Airforce" en haar bombardementsvluchten op Duitsland. Bovenaan staat: 'Wijze: Wir fahren...........". (1940-1945) Een getypt gedicht in het Engels met de titel "Peace behind the Shadows" door A. Jacqueline Shaw gericht tegen het oorlogsgeweld. (1940) Pagina 6 Negen ansichtkaarten met zwart-wit foto’s van het verwoeste centrum van Middelburg na het bombardement op 17 mei 1940. Op de ansichtkaarten staan o.a. de St. Pieterstraat, de Groenmarkt, het stadhuis, het Oost Indisch huis, de St. Jorisdoelen, de abdij en de 'Lange Jan', de Lombardstraat en de Wal met Koorkerkhof. (mei 1940) Pagina 7 Een zwart wit foto van een advertentie voor koekjes van een Vlaardingse banketbakkerij, waarin "Ons Wilhelmientje" nog steeds bovenaan staat en de "Nieuwe Soorten Boterkoekjes" onderaan. (1940-1945) Een zwart wit foto van Wilhelmina met het onderschrift: "I come back. London '40 Wilhelmina". (1940) Een getypt verzetsgedicht getiteld ‘’Je weet wel boven’’, gebaseerd op het lied "Oranje boven". (1940) Een doorslag van een kettingbrief aan ambtenaren met de oproep niet te sympathiseren met de N.S.B. (1940-1945) Een getypte steunbetuiging aan de Duitse bezetter. (1940-1945) Pagina 8 Vijf ansichtkaarten met zwart-wit foto’s van het verwoeste centrum van Middelburg na het Duitse bombardement van 17 mei 1940. Op de ansichtkaarten foto’s van o.a. de Nieuwe Kerk (of Sint Nicolaaskerk), de Gortstraat, de Nieuwe Kerkstraat en het stadhuis van Middelburg. (1940) Een zwart-wit foto van brandende olietanks in de haven van Vlaardingen. (1940-1945) Acht krantenknipsels over o.a. het niet meer verkrijgbaar zijn van echte koffie. (1940-1945) Pagina 9 Een getypt spotdicht over Mussert en de N.S.B. naar aanleiding van het besluit een Nederlandse SS op te richten. (1940-1945) Een gedrukte aankondiging van de openbare vergadering van de N.S.B. (1940-1945) Een zwart-wit portretfoto van Mussert. (1940-1945) Een kleurenafbeelding van een getekende opgestoken hand met daarin een zeilschip en de tekst “Met Mussert, hou-zee”. (1940-1945) Pagina 10 Een met pen geschreven schotschrift, waarin het huwelijk van Mussert met zijn achttien jaar oudere vrouw wordt gehekeld. (1940-1945) Een gedrukte affiche met het portret van Mussert. (8 april 1943) Pagina 11 Zes zwart wit foto’s van een bloemenhulde in verband met Anjerdag in Den Haag en Amsterdam. De aanleiding was de verjaardag van Prins Bernard. Op verschillende plaatsen werden bloemen gelegd, vlaggen uitgehangen en verschenen mensen op straat met in hun knoopsgat een witte anjer. (29 juni 1940) Gedrukt pamflet met de tekst: "Demonstratie met witte anjers in Den Haag 29. 6. "Ik draag een anjer, om reden ik een ezel ben". "Hebt gij dien ezel gezien?" (29 juni 1940) Pagina 12 Een foto van een Engelstalig artikel over prinses Juliana in Canada. (24 juni 1940) Twee krantenknipsels van dankbetuigingen voor de bloemen op oorlogsgraven. (1940-1945) Acht zwart-wit foto’s van een monument en oorlogsgraven in Leiden, Wassenaar, vliegveld Valkenburg en Ockenburg. (1940-1945) Pagina 13 Een getypt spotdicht waarin de namen van een aantal bekende Duitse componisten worden gebruikt om de ondergang van Hitler te illustreren. (1940-1945) Een getypt vlugschrift naar aanleiding van het vernielen van een Beatrix boompje door Duitse militairen in het Leidse bosje te Amsterdam. (1940-1945) Een ansichtkaart in kleurendruk van een portrettekening van Hitler. (1940-1945) Pagina 14 Een getypte opsomming van dertien punten om de Nederlander eraan te herinneren dat hij zich tegen de Duitse bezetter dient te verzetten. (1940-1945) Een getypt alternatief feestprogramma voor Koninginnedag waarin de spot wordt gedreven met de Duitse bezetter. (31 augustus 1940) Pagina 15 Een antwoordkaart en –enveloppe die gebruikt konden worden om een abonnement te nemen op de Deutsche Zeitung in den Niederlanden. (1940-1945) Een gedrukte colportagebrief van de Deutsche Zeitung in den Niederlanden aan een Haagse familie. (Juli 1942) Twee zwart-wit foto’s van een Duits Rode Kruisschip en een watervliegtuig op het IJsselmeer. (1940-1945) Pagina 16 Een getypt gedicht waarin het beeld van de actieve 'ordenende' Duitser tegenover de bezadigde Nederlander onderuit wordt gehaald. (1940-1945) Een zwart-wit foto van een zakje met Indische thee, uitgeworpen door de geallieerden in de zomer van 1941 boven bezet Nederlands gebied. Op het etiket: "Nederland zal herrijzen uit vrij Nederl. Indië een groet houdt moed!". (1941) Een gedrukt pamflet met de oproep lege jampotten in te leveren. (1940-1945) Een visitekaartje van een onderneming in luxe artikelen. (1940-1945) Zes krantenknipsels met bekendmakingen en mededelingen. (1940-1945) Pagina 17 Een postzegel met de oproep lid te worden van de Nederlandsche Unie. (1940-1941) Een getypt spotdicht over de avondklok en alles dat op de bon gaat. (9 september 1940) Een krantenfoto en –artikel over Seyss-Inquart. (1940-1945) Een krantenknipsel over de Unie. (1940-1945) Pagina 18 Een getypt gedicht met de titel: "Open brief aan Rost van Tonningen". In het gedicht wordt zijn optreden als profiteur aan de kaak gesteld. (1940-1945) Een zwart-wit foto van een Duits watervliegtuig bij Bergen aan Zee. (1940-1945) Een spotprent in kleurendruk over verduistering. (1940-1945) Een zwart-wit foto van een spotprent van een jongen op een po waarin de spot wordt gedreven met de Duitsers. (1940-1945) Een getypt gedicht waarin de situatie van Nederland onder de Duitsers wordt vergeleken met een WC die is bezet. (1940-1945) Een krantenknipsel over de benoeming van Rost van Tonningen tot president van de Nederlandsche Bank. (1941) Een krantenknipsel over de vordering van klokken. (1940-1945) Een knipsel uit een brief van het ministerie met commentaar. (1940-1945) Pagina 19 Een getypte fictieve "Rekening voor de Firma Houtman & Bosman" met een prijsspecificatie van een kostuum gemaakt van hout. (1940-1945) Een getypte "Nederlandsche Zoen Distributiekaart" waarmee de spot wordt gedreven met de wildgroei aan distributie (bon-) kaarten tijdens de Tweede Wereldoorlog. (1940-1945) Pagina 20 Een "Textielkaart voor mannen en jongens van 15 jaar en ouder. (1940-1941) Een zwart-wit foto van een naakte man met paraplu lopend over de openbare weg. Onder de foto staat: "Amsterdam, Leidscheplein. Protest tegen de textielpunten". (1940-1945) Een getypt "Recept", waarin een gerecht wordt bereid met diverse bonkaarten. (1940-1941) Verschillende distributiebonnen en -kaarten voor cacao, groente, boter en olie, vaste brandstoffen, vlees, vis, tapte melk, kaas, boter, versnaperingen. (1940-1945) Een foto van een reclamezuil met een affiche van de "Centrale Keukens". (1940-1945) Een spotprent in kleurendruk over schaarste aan voedsel en grondstoffen. (1940-1945) Een "Warmvoedselkaart" uitgegeven door Amsterdam. (1940-1945) Een krantenknipsel met de mededeling dat serviesgoed en keukengerei alleen op bon verkrijgbaar is. (1940-1945) Pagina 21 Een getypt gedicht met de titel "Winter 1940 '41" met een somber sfeerbeeld van het leven in de winter onder de Duitse bezetter. (1940-1941) Een zwart wit foto van de afbraak van een huis aan de Kiplaan in Den Haag. (1940-1945) Een spotlied in twee delen over Seyss-Inquart en Hitler. (1940-1945) Een krantenknipsel van de Duitse Wehrmacht. (1940-1945) Een krantenknipsel over belediging van de Führer. (1940-1945) Een krantenadvertentie waarin een secretaresse wordt gezocht die “Arisch” is. (1940-1945) Pagina 22 Een spotlied op de wijs van "Berend Botje" over Peter Ton die in Den Haag de functie bekleedde van N.S.B. Blokleider. (1940) Een affiche met de afbeelding van de kaart van Suriname en Curaçao met daarboven een hand die de Nederlandse vlag kapot scheurt. (1940-1945) Een zwart wit foto van een spotprent over een N.S.B. er die op de hoek van de Oranjestraat de krant 'Volk en Vaderland' verkoopt. Onder de afbeelding een kort spotdicht. (1940-1945) Een spotlied op de wijs van "God schiep uit korenaren de Drenten en de Twentenaren" over de N.S.B. (1940-1945) Een foto van een krantenfoto uit een Duitse krant waarop mevrouw Roosevelt en prinses Juliana zijn afgebeeld. (2 maart 1941) Een krantenknipsel van een artikel over de W.A. die kleur bekent. (1940-1945) Pagina 23 Een spotdicht in de vorm van een puntgedicht van Huygens over de Duitsers. (1940-1945) Een pamflet met een oproep om op Koninginnedag 31 augustus een oranje 'V' op de borst te dragen. Het pamflet is ondertekend door O.Z.O.: Oranje Zal Overwinnen. (31 augustus 1941) Een pamflet waarin Koningin Wilhelmina het passief verzet van de Nederlandse bevolking tegen de Duitse bezetter ondersteunt. Het pamflet is ondertekend door "de kleine man". (1940-1945) Een zwart-wit foto van een muur met een affiche van een in antieke wapenrusting gestoken vallende man met een Davidster die door een grote vallende 'V' in de buik wordt getroffen. De 'V' staat in dit geval voor de Duitse Victorie. (1940-1945) Twee strooibiljetten met de tekst “V Duitschland wint!” (1940-1945) Een krantenartikel over de betekenis van “V’’, staat voor ‘’Verjaagd”. (1940-1945) Een uit karton geknipte letter ‘’V’’ in de kleuren van de Nederlandse vlag. (1940-1945) Pagina 24 Elf zwart-wit foto’s van richtingborden, affiches, reclamezuilen en Haagse stadsgezichten. (1940-1945) Een krantenknipsel over de huizencollecte Winterhulp. (1940-1945) Een krantenknipsel over de vernieling van aanwijzingsborden in Den Haag. (1940-1945) Pagina 25 Een spotdicht waarin het op vakantie sturen van Nederlandse kinderen als propagandastunt en geldverspilling wordt afgedaan. (1940-1945) Een spotdicht waarin de Duitse bezetting en de beperkingen die dat met zich meebrengt afgezet wordt tegen de periode daarvoor met als thema: "Wij leefden vrij, wij leefden blij". (1940-1945) Pagina 26 Twee getypte lijsten van Nederlandse militairen en verzetsstrijders die bij Ede en Maastricht zijn gefusilleerd of gratie hebben gekregen of waarvan het lot onzeker is. (1940-1945) Twee pamfletten in kleurendruk met twee door kettingen verbonden wapenschilden. Op één van de wapenschilden staan de hamer en sikkel, het symbool van het internationaal communisme, op de ander de gekroonde 'W' van Koningin Wilhelmina. In de nacht van 30 op 31 augustus 1941, Wilhelmina’s verjaardag, werden door de N.S.B. en de Duitsers huis aan huis deze pamfletten verspreid, waarmee een hechte samenwerking tussen Wilhelmina en het communisme wordt gesuggereerd. (Augustus 1941) Een pamflet in kleurendruk met de afbeelding van de hamer en sikkel, en de gekroonde 'W' van Koningin Wilhelmina. Tussen deze twee symbolen staat: "Proletariërs en Plutocraten aller landen vereenigt U!" (Augustus 1941) Een zwart-wit foto van een doodsbericht over vijftien gefusilleerde strijders. (13 maart 1941) Pagina 27 Twee krantenknipsels over Zuid-Slavië dat zich bij de As mogendheden aansluit. (25 maart 1941) Drie zwart-wit foto’s van Prins Bernhard en Wilhelmina. (1940-1945) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten en bekendmakingen. (1940-1945) Pagina 28 Twee zwart-wit foto’s van de krant ‘’De Luchtpost”. (29 juli 1941) Acht zwart-wit foto’s van de Koninklijke familie in Canada. (1940-1945) Pagina 29 Een getypt gedicht met de titel "Ik Snak", waarin het verlangen wordt verwoord naar de aftocht van de bezetter en de komst van de bevrijding en "...een land vol rood wit en blauw." (1940-1945) Een getypt gedicht in de vorm van 'ABC'. Iedere letter van het alfabet staat voor een kwaad dat door de Duitsers is veroorzaakt of het goede dat nog zal komen als de Duitsers zijn verdwenen. (1940-1945) Pagina 30 Negen zwart-wit foto’s van de Koninklijke familie in Canada. (1940-1945) Pagina 31 Twee krantenknipsels uit de Haagsche Courant over de in beslagname van radiotoestellen. (15 april 1941) Een spotprent met de gezichten van Churchill, Roosevelt en Stalin en de Jodenkliek. (1940-1945) Een krantenknipsel over Bolsjewistische wreedheden. (1940-1945) Een krantenknipsel over het telegram van Mussert aan Hitler over de strijd tegen het Bolsjewisme. (23 juni 1941) Een zwart-wit fotocompositie van drie portretten van de Koninklijke familie met (onleesbare) teksten (1940-1945) Een zwart-wit foto van een reclamezuil met een affiche met "Aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk Joodschen bloede" van de gemeente Den Haag. (1940-1945) Een gedrukt pamflet met de titel: "Het Nationale Parool inzake de deportatie van Joodse Nederlanders", waarin wordt opgeroepen bij deportatie weer te gaan staken met als voorbeeld de Februaristaking van 1941. (1940-1945) Een zwart-wit foto van een aquarel met de afbeelding van een tak van de hazelnoot met vruchten. Bij de afbeelding de tekst: "Verhuld zijn vruchten in de harde schaal, verscholen zijn de waarden in dit leven, nogtans verstaat ons hart de klare taal van het symbool aan Nederland gegeven." (1940-1945) Pagina 32 Een getypt pamflet met de titel: "Alles gaat goed, ALLEEN.........", waarin allerlei beroepen worden genoemd waarbij het slecht gaat. (1940-1945) Een Rode Kruis briefkaart voor het corresponderen met krijgsgevangenen. (15 maart 1941) Een briefkaart met de bevestiging van de ontvangst van een pakket levensmiddelen. (13 januari 1942) Een brief van de Gemeente over een ontruimingsbevel. (30 oktober 1942) Een Ontruimingsbevel van de Gemeente Den Haag. (30 oktober 1942) Pagina 33 Een zwart-wit foto van een groep Duitse militairen tijdens een bijeenkomst in een zaal. Op de foto zijn onder andere Seyss-Inquart en Mussert te zien. (1942) Knipsel over de Dag van de Nederlandschen Arbeidsdienst. (8 oktober 1942) Zwart-wit foto van Generaal-arbeidsleider De Bock. (1940-1945) Een zwart-wit foto van de ingang van een kamp van de Nederlandsche Arbeidsdienst. (1940-1945) Pagina 34 Drie zwart-wit foto’s en pamfletten over de Arbeidsdienst. (1940-1945) Pagina 35 Een in een krant gepubliceerde spotprent van een welvarende Britse leeuw die in de loop der tijd steeds havelozer wordt. (1940-1945) Een in een krant gepubliceerde spotprent van een zittende man met alpinopet en opschrijfboekje tegen een achtergrond van brandende huizen. (1940-1945) Een in een krant gepubliceerde spotprent over de dubbele moraal van Churchill. (1940-1945) Drie krantenknipsels met anti-Britse propaganda en over werkloosheid (1940-1945) Pagina 36 Zeven krantenknipsels van geboorteberichten waarin pasgeborenen, Oranjegezinde namen hebben gekregen. (1940-1945) Een pamflet in kleurendruk met fragmenten uit een rede van Hitler. Met foto’s van Hitler en Goebbels. (8 november 1942) Een archiefkaart met de registratiegegevens van een D.K.W. (met bouwjaar 1939. (Maart 1944) Pagina 37 Een reisvergunning opgesteld op naam om door Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland te reizen. (16 augustus 1943) Een plattegrond van een deel van Wassenaar met aanduidingen in het Duits van de verblijven van vier Duitse pelotons. (1940-1945) Twee krantenknipsels over het overlijden van de Haagse atleet Albert Spree. (Juli 1943) Pagina 38 Een spotlied over de slechte resultaten van Mussolini in Griekenland en Afrika. (1940-1945) Vier krantenknipsels over het aftreden van Mussolini. (1940-1945) Pagina 39 Drie krantenknipsels over het Vrijwilligers Legioen Nederland. (1940-1945) Acht knipsels van overlijdensberichten van gesneuvelde Nederlanders in Duitse dienst. (1941-1942) Pagina 40 Een voor het Duitse leger opgesteld pamflet van het geallieerde opperbevel, waarin wordt verklaard dat het Nederlandse verzet wordt beschouwd als onderdeel van de geallieerde strijdkrachten. (1944-1945) Een verklaring opgesteld door de spoorwegen waarin wordt aangegeven dat mevrouw A.C. Schouten Essers door een vertraagde trein zich na 22.00 uur op straat mag bevinden. (1940-1945) Een zwart-wit foto van een rij wachtenden voor een banketbakker in Amsterdam. (1940-1945) Drie krantenknipsels met oorlogsberichten. (maart 1943) Pagina 41 Een Duitstalig pamflet van het geallieerde opperbevel gericht aan het Duitse volk met een waarschuwing dat de bombardementen op steden zullen aanhouden zolang ze zich niet van de Nazi's ontdoen. (1940-1945) Pagina 42 Negen krantenknipsels over ter dood veroordelingen en bekendmakingen van de Duitse bezetter. (1940-1945) Pagina 43 Een afschrift van een getypte brief van de Nazi Erich Koch, waarin hij waarschuwt voor mogelijke aanslagen op Hitler. (20 september 1943) Een briefkaart met de mededeling dat door het brandstoftekort met de Pasen geen gasten kunnen worden ontvangen. (24 maart 1942) Drie krantenknipsels van huwelijksadvertenties. (1941-1942) Pagina 44 Een brochure met een gedicht en met kleurentekeningen met pro-Duitse propaganda. Het was eenmalige bijlage van weekblad De Gil. (27 juni 1944) Een zwart-wit krantenfoto van een bijeenkomst waarbij 375 Nederlandse vrijwilligers toetraden tot de Waffen-SS. Met Duits onderschrift. (1940-1945) Een spotprent uit een Duitse krant met als onderschrift “Der Invasionsspeck”. (1940-1945) Een krantenknipsel met twee zwart-wit foto’s over gebeurtenissen in Zuid-Italië. (1940-1945) Pagina 45 Een knoop bevestigd op een dubbelgevouwen kaart. Met potlood staat daaronder: "Moffenknoop". Op de binnenkant van de kaart staat met potlood een spotdicht met de titel: "Berlijn" geschreven. (1940-1945) Een gedrukt pamflet met onder elkaar verschillende portretfoto's van Göring met onder elk portret de namen van gebombardeerde steden. Op de achterkant staat gedrukt: "Wer hat gesagt "Vor allem werde ich dafür sorgen, dass der Feind keine Bomben werven kann"." (1940-1945) Drie krantenknipsels met o.a. berichten over Rudolph Hess. (1940-1945) Pagina 46 Een afschrift van een getypt artikel van Kreisleiter Franz Buchner over de verhouding van het Duitse volk ten opzichte van buitenlandse arbeidskrachten, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen vrijwillige buitenlandse arbeidskrachten, krijgsgevangenen en Joden. (April 1942) Twee krantenknipsels over Seyss-Inquart. (1940-1945) Pagina 47 Twee krantenknipsels met bekendmakingen over de arbeidsinzet. (1940-1945) Een krantenknipsel met de uitgeschreven toespraak van koningin Wilhelmina via Radio Oranje. (24 juni 1941) Pagina 48 Vier krantenknipsels met bekendmakingen van de Wehrmacht. (1940-1945) Pagina 49 Negen zwart-wit foto’s over de afbraak van Haagse straten (Segbroeklaan, Fahrenheitstraat, Sportlaan, Oleanderlaan) in verband met de bouw van de Atlantikwall. (1940-1945) Een krantenknipsel over het vestigingsverbod in de kuststreek. (1940-1945) Pagina 50 Acht zwart-wit foto’s over de afbraak van Haagse straten (Goudenregenstraat, Stokroosplein, Hanenburglaan) in verband met de bouw van de Atlantikwall. (1940-1945) Een "Bewijs van terpostbezorging van een postpakket". (1940-1945) Een exemplaar van ‘’De Wervelwind”, een met zwart-wit foto's geïllustreerd drukwerk. Op de voorpagina een foto van een matroos tegen de achtergrond van de wapperende Nederlandse vlag. (Mei 1942). Een persoonsbewijs uitgegeven op naam van Adriaan Gouka. (1941) Pagina 51 Een gedrukt verzetsblad "De Vonk. Orgaan van de Internationaal Socialistische Beweging (I.S.B.)". De inhoud heeft betrekking op de behandeling en deportatie van Joodse medeburgers. (Juli 1942) Een antisemitische publicatie van 63 bladzijden met slappe kaft onder de titel: "De Joden van Nederland" door Hans Graf von Monts. (1940-1945) Pagina 52 Vijf in het Duits gestelde en in Gotisch schrift gedrukte bladen met rekenopgaven gerelateerd aan de Hitlerjugend. (1940-1945) Pagina 53 Gedrukte uitgaven van de verzetskranten "Vrije Pers” en ‘’Vrij Nederland" (Januari-juni 1941) Pagina 54 Doorslagen van een uitgetypte toespraak van koningin Wilhelmina via Radio Oranje. (20 maart 1941) Pagina 55 Een doorslag van een uitgetypte toespraak van premier Gerbrandy via Radio Oranje. (9 december 1941) Een "Ontruimingsbevel" voor het pand Laan van Meerdervoort 213. (1943) Een vergunning afkomstig van het Evacuatiebureau Noordholland te Alkmaar. (3 januari 1944) Pagina 56 Een gedrukte brochure van 31 bladzijden met de titel: "Landverraders" door Max Blokzijl. (1941) Een gedrukte en geïllustreerde brochure van 31 bladzijden getiteld 'Voor het te laat is....!' door Max Blokzijl met propaganda voor het Nationaal Socialisme en tegen het Kapitalisme en Bolsjewisme. (November 1941) Pagina 57 Een gedrukte brochure van 30 bladzijden van de toespraak van Hitler gehouden voor de Rijksdag over de schuld aan de oorlog van Franklin D. Roosevelt. (December 1941) Een zwart-wit portretfoto van Hitler. (1940-1945) Een illegaal gedrukte spotprent met de tekst: "Die einzige neue Waffe die Deutschland retten kann" en de afbeelding van een witte vlag vastgemaakt aan een geweerloop. (1940-1945) Pagina 58 Elf krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Een getypt Frans oorlogsgedicht. (1940-1945) Pagina 59 Drie krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Een artikel over Bolsjewistische massamoord. (1940-1945) Pagina 60 Zes krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 61 Twee krantenknipsel over de oorlog aan het Oostfront. (1940-1945) Een artikel over de zeeoorlog tussen Duitsland en Engeland. (1940-1945) Pagina 62 Acht krantenknipsels over de strijd bij Dieppe. (1940-1945) Pagina 63 Zes krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 64 Vijf krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Een gedrukte brochure van 47 pagina’s met de titel: "Krüger klaagt aan" door D. Wouters. (1941) Pagina 65 Vijf krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 66 Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 67 Een aanplakbiljet met de gedrukte tekst: "Nur für Wehrmacht. Gereserveerd voor Duitsche Weermacht". (1940-1945) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 68 Een gedrukt anti Mussert pamflet met de titel: "De Groote Mussert Comedie". (Januari 1943) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 69 Een gedrukt pamflet met de titel: "Een waarschuwend woord aan de Nederlandsche Studenten". In het pamflet worden de studenten opgeroepen zich te verzetten tegen het verwijderen van "Niet Arische Hoogleeraren". (1942-1943) Drie krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 70 Vier krantenknipsels met oorlogsberichten (1940-1945) Pagina 71 Een bewijs van vertraging dat is afgegeven op het station van Amsterdam door de spoorwegen. Hiermee kon de reiziger zich op straat begeven ondanks de avondklok. (1940-1945) Een in een krant afgedrukte prent van Cor van Deutekom waarin wordt verbeeld hoe Duitsland zich tactisch terugtrekt om daarna de genadeslag aan de geallieerden toe te brengen. (Februari 1944) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 72 Een gedrukte krant "'t Werkende Volk. Strijdblad voor de Nationaal Socialistische Beweging der Nederlanden". (11 November 1942) Pagina 73 Een krantenknipsel van een spotprent met de afbeelding van Churchill die de vertegenwoordigers van de Sovjetrepublieken introduceert aan de Engelse koning. Alle vertegenwoordigers dragen verschillende kleding maar hun gezicht is dat van Stalin. Voor de groep staat een zeer kleine buigende Roosevelt. Bovenaan staat de kop: "De souvereine Sovjet republieken". Onderaan staat: "Ik heb de eer Uwe Majesteit de gezanten der nieuwe onafhankelijke republieken voor te stellen".(1940-1945) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 74 Een gedrukte krant "'t Werkende Volk. Strijdblad voor de Nationaal Socialistische Beweging der Nederlanden". (25 November 1942) Pagina 75 Negen krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 76 Zeven krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Een gedrukt pamflet met als kop: "Frage den Frontsoldaten!" waarin gesteld wordt dat het zinloos is om zich verder tegen de geallieerde opmars verzetten. (1940-1945) Pagina 77 Een krantenknipsel over de Waffen-SS met een aanmeldstrook. (17 mei 1944) De omslag van een muziekblad voor Duitse militairen. (1944) Een uitnodiging voor een verjaardagsfeestje in Amsterdam vijf dagen na de invasie in Normandië. De Invasie wordt niet als geldig excuus aanvaard om weg te blijven. (11 juni 1944) Een verklaring van de Crisis en Distributiedienst in Den Haag waarin aan het verzoek om overhemden niet kan worden voldaan. (19 april 1944) Een gelinieerde bladzijde waarop met potlood een beroep op de bevolking van de provincie Zeeland wordt gedaan om zich tegen de op handen zijn de geallieerde invasie te weer te stellen. Het schrijven is ondertekend door Münker, gevolmachtigde voor de Rijkscommissaris van de provincie Zeeland. (19 april 1944) Pagina 78 Een Duitse propaganda drukwerk zonder kaft met onder meer verhalen over en foto's van het Duitse platteland. (1940-1945) Een gedrukt "Bulletin" met daarin de spottend bedoelde aanbeveling van "Tuinknollen" als bijvoeding zonder bon. (1940-1945) Een gedrukt pamflet met "Recepten voor Tuinknollen'. (1940-1945) Een zwart wit foto van pannen op allesbranders buiten het huis op een geïmproviseerde stookplaats. (1940-1945) Vijf krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 79 Twee brochures met toespraken van Hitler in het Sportpallast te Berlijn. (Januari-oktober 1941) Een gedrukte brochure met titel: "Productieslag in Europa" waarin propaganda wordt gemaakt voor het nationaalsocialistische idee dat ieder land zichzelf moet kunnen voeden zonder afhankelijk te zijn van import uit het buitenland. (1941) Pagina 80 Een correspondentieformulier van het Nederlandse Rode Kruis. (28 september 1940) Een verklaring van de Postcheque en Girodienst dat Joden geen postrekening meer mogen hebben. (28 september 1943) Een in het Duits geschreven brief. (30 mei 1944) Een krantenknipsel over het ‘’Nederlandsche vliegerkruis’’. (7 mei 1944) Een zwart-wit foto van de Koninklijke familie. (1940-1945) Pagina 81 Een met zwart wit foto's geïllustreerde brochure met titel: "Wilt U de waarheid weten?". (1940-1945) Een brochure getiteld: "De toekomst van Nederland’’. Met redevoeringen van Mussert. (31 Juli 1942) Pagina 82 Op de achterkant van een getypt blad papier is met pan een satirisch stuk geschreven onder de titel "Het Italiaanse Weermachtsbericht" over de moeizame verovering van een fiets in de slag om Tobroek. (1940-1945) Een gedrukt pamflet met de aankondiging van een optreden in het Concertgebouw te Den Haag. De aankondiging is gedrukt op een wikkel van het Amerikaanse sigarettenmerk "Union Club". (Mei 1944) Twee zwart-wit foto’s van de Koninklijke familie. (1940-1945) Pagina 83 Een 15 bladzijden tellende brochure in kleurendruk "Europa kan zichzelf voeden" met nationaalsocialistische propaganda over Europese zelfvoorziening. (1941) Twee 23 bladzijden tellende gedrukte brochures (in Duits en in Nederlands) met de rede van minister Posthuma met de titel: "Nederland voedt zichzelf". (18 augustus 1941) Pagina 84 Een persoonsbewijs uitgegeven op naam van Hendrikus. (3 juli 1941) Twee brochures (in Duits en Nederlands) met de rede van staatssecretaris Backe" gehouden te Den Haag met de titel: "De taak van den Nederlandschen Landbouw in de Europeesche Economische ruimte". (18 augustus 1941) Een overlijdensadvertentie van medewerkers van het Octrooibureau. (1940-1945) Een zwart-wit foto van de generale staf van het Nederlandse leger. (1940-1945) Pagina 85 Twee exemplaren van de verzetskranten "Het Parool" en "Trouw". (April-mei 1944) Pagina 86 Een gedrukte verzetskrant "Ons Volk". (Juni 1944) Een extra editie van het illegale blad de Nieuwsbode naar aanleiding van de geallieerde landing in Normandië. (6 juni 1944) Pagina 87 Een exemplaar van de krant "De Courant Het Nieuws van den Dag"'. (6 juni 1944) Pagina 88 De illegale krant "De Nieuwsbode orgaan van de Vrije Pers" over de Geallieerde landingen in Frankrijk. (8 juni 1944) Een exemplaar van het weekblad "De vliegende Hollander" dat door de geallieerde luchtmacht boven Nederland werd uitgestrooid. (8 juni 1944) Pagina 89 Twee exemplaren van de illegale krant "De Nieuwsbode orgaan van de Vrije Pers" over de Geallieerde landingen. (Juni 1944) Pagina 90 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (15 juni 1944) Het maandblad "De wervelwind" dat op initiatief van de Nederlandse regering in Engeland werd gedrukt en door Engelse vliegtuigen boven Nederland werd uitgestrooid. (Juni 1944) Drie krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 91 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (3 augustus 1944) Een krantenknipsel over de overgave van Duitse militairen. (1944-1945) Pagina 92 De legale krant "De Courant. Het Nieuws van den Dag" met nieuws over de geallieerde opmars. (11 september 1944) Pagina 93 Het verzetskrantje "Oranje bulletin. Uitgegeven door samenwerking van De Ondergrondse Pers" no. 11, dinsdag 10 oktober 1944. Het samenwerkingsverband bestaat uit: Het Baken, Je Maintiendrai, Het Parool, Trouw, Vrij Nederland, De Waarheid en Weekoverzicht. (10 oktober 1944) Zes krantenknipsels met oorlogsberichten (Oktober 1944) Pagina 94 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (20 oktober 1944) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (Oktober 1944) Pagina 95 Twee exemplaren van het weekblad "De Vliegende Hollander". (November 1944) Pagina 96 Een met pen geschreven brief over de arbeidsinzet, onderduiken en razzia's. (27 november 1944) Een met pen geschreven brief over Duitse represailles en het gebrek aan voedsel. (16 december 1944) Twee krantenknipsels met oorlogsberichten. (December 1944) Pagina 97 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". Het nummer gaat over de kersttoespraak van koningin Wilhelmina en het Ardennenoffensief. (28 december 1944) Een Duitse krant "Nachrichten Für Die Truppe’’, met berichten van het front. (12 September 1944) Pagina 98 Een rood speldje van kunststof in de vorm van een ster met in het wit daarop een hamer en sikkel. In het album is bij het speldje geschreven: "Gekocht op de zwarte markt". (1940-1945) Een gedrukt pamflet met de kop: "De regeering heeft gesproken. Het uur der beslissing is daar" met een oproep aan de Nederlanders om zich te verzetten tegen de arbeidsdienstplicht. (5 januari 1945) Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (29 januari 1945) Twee krantenknipsels met oorlogsberichten. (1940-1945) Pagina 99 Verzetskrant "Ons Volk, Den Vaderlant Ghetrouwe". (Februari 1945) Een getypt pamflet met een rij fictieve spottende benamingen voor Hitler in acht talen. (1940-1945) Twee krantenknipsels met oorlogsberichten. (Februari 1945) Pagina 100 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (16 februari 1945) Een wikkel voor Zweedse margarine van het merk "Eve". Op de verpakking staat met potlood geschreven: "Zweedse Roode Kruis gave 1 maart 1945". (1 maart 1945) Een tekening in kleurendruk van de Amerikaanse legeraanvoerder Patch. (1940-1945) Pagina 101 Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (2 maart 1945) Een kaart met een afbeelding in kleurendruk van Churchill en Montgomery met op de achtergrond een ruïne met het bord "Adolf Hitler Platz". (1945) Pagina 102 De legale krant "De Courant Het Nieuws van den Dag" over de geallieerde opmars, de arbeidsinzet en de schaarste. (3 maart 1945) Pagina 103 Fotokopie van een editie van het Nieuws van den Dag van zaterdag 6 maart 1945. Een van de artikelen is gewijd aan het bombardement op het Bezuidenhout in Den Haag op 3 maart 1945. De originele versie is niet aanwezig in het album. (6 maart 1945) Pagina 104 Een krantenknipsel over beschikbaar werk in Groningen en Meppel. (9 maart 1945) De verzetskrant "Het Parool. Vrij Onverveerd" met onder andere nieuws over de aanslag op generaal Rauter, represailles en de geallieerde opmars. (12 maart 1945) Een exemplaar van het weekblad "De Vliegende Hollander". (8 maart 1945) Pagina 105 Een spotprent met de afbeelding van een oude man en een peuter met een speelgoedkanon. Beide in het uniform van het Duitse leger. Tekst: "Volkssturm op naar de eindoverwinning!". (1945) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (Maart-April 1945) Pagina 106 Drie kranten van april 1945. Het betreft het Algemeen Handelsblad, Het Volk en Trouw. (April 1945) Pagina 107 Twee exemplaren van het weekblad "De Vliegende Hollander". Een van de exemplaren betreft een extra nummer dat vrijwel geheel is gewijd aan het bezoek van Koningin Wilhelmina aan het bevrijde gedeelte van het land van 13 tot 23 maart 1945. (1945) Pagina 108 De Duitstalige krant "Deutsche Zeitung in den Niederlanden. De kop van het hoofdartikel luidt: "Der Führer kämpfend gefallen". (2 mei 1945) Pagina 109 Twee exemplaren van het "Algemeen Handelsblad" van mei 1945, over de dood van Hitler en de val van Berlijn. (Mei 1945) Pagina 110 Een met de hand geschreven en daarna gedrukte uitgave van "De Waarheid" met in het kort de vorderingen van de geallieerden. (1945) Een getypte uitgave van "De Vrye Amsterdammer" waarin met oorlogshandelingen en de schaarste de draak wordt gestoken. (1945) Een oproepkaart van de Hauptstrumbahnfuhrer. (1945) Pagina 111 De verzetskrant "Het Vrije Geluid", "uitgave in samenwerking met "De Haagsche Groene"." Het gaat om een extra editie met nieuws over de val van Berlijn en de capitulatie van Duitsers in Italië en Oostenrijk. (3 mei 1945) Een "Extra bulletin van News' Headlines" met een Reuter bericht van de formele overgave van de Duitse troepen. (6 mei 1945) Pagina 112 Een landkaart in kleurendruk met daarop vermeld de verschillende oorlogsfeiten met datum. (1945) Pagina 113 Het bevrijdingsnummer van de verzetskrant "Het Vrije Geluid’’ met het bericht van de capitulatie door de Duitse troepen. (5 mei 1945) Vier krantenknipsels met oorlogsberichten. (1945) Pagina 114 De krant "Het Vrije Volk’’ met berichten over de bevrijding. (8 mei 1945) Pagina 115 Editie van "de Volkskrant. Katholiek Dagblad Voor Nederland" met berichten over de bevrijding. (8mei 1945) Pagina 116 Twaalf zwart-wit foto’s van de intocht van de Canadezen over de Noorder Amstellaan te Amsterdam. (Mei 1945) Een prentbriefkaart met in kleurendruk de afbeelding van een Geallieerde militair op een motor waarop ook drie vrouwen en twee kinderen met Nederlandse vlaggen meerijden. Onderaan: "Our Glorious Invasion in Holland!". (1945) Pagina 117 Een zwart-wit foto met bijschrift: "Vlaggen t.g.v. de bevrijding op de Zuider Amstellaan". (Mei 1945) Een prentbriefkaart met in kleurendruk de afbeelding van de Amerikaanse, Engelse en Nederlandse vlag die hangen uit de ramen van hotel Des Indes te Den Haag. (9 mei 1945) Een exemplaar van het weekblad "De vliegende Hollander". Het betreft het laatste nummer. (10 mei 1945) Een enveloppe met het logo van het Rode Kruis en opdruk: "Het Nederlandsche Roode Kruis Actie "Zuid helpt Noord.” (1945) Twee rode vilten kenmerken van een Canadees militair uniform. (1940-1945) Pagina 118 Twee zwart wit foto’s van vliegtuigen waarvan een met bijschrift: "Airdropping op Schiphol" (1945) De wikkel van een pakje Amerikaanse sigaretten van het merk "Roy" met bovenaan de tekst: "For Dutch Forces Only" en twee labels. (1945) Een bon uitgegeven door het Interkerkelijk Bureau voor Noodvoedselvoorziening I.K.B. 's Gravenhage en Omstreken. De bon is "Geldig voor 3 maaltijden ter gelegenheid van de bevrijding". Op de bon is het wapen van Den Haag gedrukt in de kleur oranje. (1945) Een prentbriefkaart met in kleurendruk een afbeelding van drie geallieerde militairen in een jeep met flessen Bols en Nederlandse vlaggen. Op de achtergrond een vlaggende menigte. Onderaan: "Me And My Jeep In Holland!". (1945) Een artikel met statistische gegevens over de geallieerde luchtmacht. (1945) Een krantenknipsel met foto van ‘’Monty’’. (1945) Pagina 119 Een in het Engels gedrukt programma voor de "First Canadian Army Victory Parade" in Den Haag. (21 mei 1945) Een prentbriefkaart met in kleurendruk een afbeelding van geallieerde militairen die met Nederlandse meisjes dansen. (1945) Drie knipsels met foto’s en beschrijvingen van Amerikaanse vliegtuigen. (1945) Pagina 120 Diverse knipsels met foto’s en beschrijvingen van Amerikaanse vliegtuigen. (1945) Een zwart-wit foto van generaal Arnold. (1945) Pagina 121 Een potloodtekening van een Duitse soldaat met een sigaret in zijn mond. Wanneer de tekening wordt bekeken met onderaan de tekst: "Zoo kwamen zij", dan toont de afbeelding een soldaat met de kin en de sigaret omhoog gericht. Wanneer de tekening wordt omgedraaid met onderaan de tekst: "Zoo gingen zij", dan toont de afbeelding een soldaat met het hoofd gebogen en de sigaret naar beneden gericht. (1945) Een zwart-wit foto van een lange colonne Duitse militairen te voet langs een kanaal met schepen. Bijschrift: "Departure of the "Herrenvolk ". The hard way back." (1945) Een 32 pagina’s tellende brochure met blauwe kaft met daarop de titel: "Tentoonstelling van fotografische opnamen van Duitse concentratiekampen en verwoest Arnhem". In het boekje zijn foto's afgedrukt, die na de bevrijding door de Amerikanen zijn gemaakt in concentratiekampen. De in de titel aangekondigde foto's van verwoest Arnhem zijn niet in dit boekje gepubliceerd. (1945) Pagina 122 Een Engelstalig krantenknipsel met zwart-wit foto’s over de berechting van Göring.(1945) Drie krantenknipsels met oorlogsberichten. (1945) Pagina 123 Een gedrukt pamflet met de tekst van "Mussert's Mei Rede". (1 mei 1941) Een krantenknipsel over de terechtstelling van Mussert. (1945) Pagina 124 Een krantenknipsel over het Paroolproces. (1945) Een gedrukt pamflet van het Nederlandsch Comité voor Gebiedsuitbreiding met als kop: "Een lekkere warme winterjas..." en onderaan: "Eisch Duitschen grond!". (1945) Pagina 125 Editie van de krant Nachrichten fur die Truppe. (niet ingeplakt) (22 mei 1944) Pagina 126 Editie van Elseviers Weekblad nummer 6. (niet ingeplakt) (9 februari 1946) Pagina 127 Editie van het Algemeen Handelsblad met berichten over de strijd op Java (niet ingeplakt) (2 maart 1942) Pagina 128 Editie van het Algemeen Handelsblad (niet ingeplakt) (9 maart 1942) Pagina 129 Editie van het Algemeen Handelsblad (niet ingeplakt) (8 december 1941) Pagina 130 Een 48 pagina’s tellende brochure met gele kaft met de titel: "Terug uit de Hel van Buchenwald door K.R. Staal gevangene no 22046 concentratiekamp Buchenwald. Mei 1945. Prijs 0,60". Uitgave: "Nieuwe Wieken", Lutmanstraat 167, Amsterdam Z. (niet ingeplakt) (mei 1945) Pagina 131 blanco Pagina 132 Twee krantenknipsels met oorlogsberichten uit Nederlands-Indië. (Maart 1942) Pagina 133 Twee krantenknipsels met oorlogsberichten uit Nederlands-Indië. (1942) Pagina 134 Een knipsel van een geschilderd portret in kleur van admiraal Furstner. (1940-1945) Een pamflet voor steun aan het Marine rampenfonds. (1940-1945) Pagina 135 Diverse krantenknipsels met oorlogsberichten uit Nederlands-Indië. (1942-1945) Pagina 136 Een embleem van Het koninklijk Nederlandsch Indisch Leger (K.N.I.L.). Het embleem bestaat uit een groen vilten ondergrond, waarop met goudkleurig en zwart garen een klimmende Nederlandse Leeuw is geborduurd en daaronder in een kader: "Nederlandsch Indië". (1945) Een zwart-wit foto met een bovenaanzicht op een groep militairen die salueren voor de Nederlandse vlag. Bijschrift: "Hijschen van de Ned. vlag op het voorerf van het Parkhotel." (1945) Een knipsel uit een tijdschrift met als titel: ‘’Onderweg naar Indië’’. (Juli 1945) Drie krantenknipsels met oorlogsberichten uit Nederlands-Indië. (1945) Pagina 137 Een zwart-wit foto met een gedeeltelijk bovenaanzicht van illegale verkoop langs de weg. Bijschrift: ""Atoompassar" op Noordwijk". (1945) Drie bankbiljetten (5 cent, ½ gulden en 10 cent). De waarde is in Arabische cijfers en in het Nederlands is gedrukt.: "De Japansche Regeering". (1942) Een krantenknipsel over het noodgeld en over noodwinkels in Batavia. (April 1946) Pagina 138 Een gedrukte huwelijksaankondiging van S.A.F. Lolong met J.A. Voerman. (15 mei 1945) Een metalen speldje in de vorm van de rood-witte vlag van de onafhankelijke Republiek Indonesië. (1945) Twee zwart-wit foto’s van het Vrouwenkorps KNIL. (31 januari 1946) Twee krantenknipsels over het Vrouwenkorps. (1946) Een krantenknipsel over censuur in Nederland. (1946) Pagina 139-140 blanco Pagina 141 Een gedrukt tijdschrift "Het Indisch Nieuws. Geïllustreerd weekblad" nummer 6. Op het voorblad een afbeelding van twee handen die een Europese en een Indonesische man omsluiten met linksboven het logo van het Rode Kruis. Geheel boven: "Nederland helpt Indië". (27 oktober 1945) Pagina 142 Vijf zwart-wit foto’s van toeschouwers tijdens de militaire parade ter gelegenheid van de verjaardag van prinses Beatrix in Batavia/Jakarta. (31 januari 1946) Twee krantenknipsels over de parade. (1945) Een papieren wikkel van een pakje van 20 Rokok Semanaat sigaretten, met een getekende afbeelding van Japanse soldaten. (1945) Pagina 143 Twee krantenknipsels over de gezinshereniging. (April-mei 1946)

Het oorlogsmonument in Dokkum (gemeente Noardeast-Fryslân ) is opgericht ter nagedachtenis aan 51 burgers, waaronder veertien verzetsmensen, die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Twintig gevangenen uit Leeuwarden en Groningen werden op 22 januari 1945 aan de Woudweg te Dokkum door de bezetter gefusilleerd. De namen van de twintig slachtoffers luiden: D. Adler , H.E. Blaauw, H. Boersema, J.W. Bukers, J. van Dijken, J. Duursma, A. Frensdorf , H.I. van Gelder , A. Heudenrijk, L. Hulshoff, H.F.W. Krohne, H. Krolis, H. Lommert, E. Meinsma, W. Moorman, G. Postma, J. Ruinen, A.E. Sachs , F. Walters en H. Woldring. Veertien verzetsmensen sneuvelden in de strijd tegen de bezetter. De namen van de veertien slachtoffers luiden: I. de Beer, J.W.B. Cohen , K. van Dijk, J. van Dijken, J. Drost, J.J. Erich, J. Glas, L. Hulshoff, J. Lemstra, J. Lolkama., S. Lolkema, , J.J.C. Terwisscha van Scheltinga, P. Woudsma en W. Woudsma. Zeventien medeburgers zijn omgekomen tijdens een razzia op 3 mei 1943. Op 13 januari 1945 ontdekte de bezetter wapens op een boerderij in de buurt van het afwerpterrein onder Aalsum bij Dokkum. In de omgeving volgde een reeks arrestaties. Op 19 januari zouden drie arrestanten worden overgebracht naar Leeuwarden. Een van hen was de apotheker dr. Pieter Engelbertus Gunster. In zijn apotheek was het hoofdkantoor van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten gevestigd. Hier werden geregeld vergaderingen gehouden. Om Gunster te bevrijden hebben verzetsstrijders de arrestantenwagen bij het dorp Valom gedwongen te stoppen. Een lid van het Sonderkommando Albrecht uit Leeuwarden werd bij deze overval gedood, evenals de Belgische chauffeur. De Duitse Grundmann wist te ontkomen. De gearresteerde Gunster, die een schotwond in zijn knie had, kon worden bevrijd. De wraak van Kommando Albrecht was meedogenloos. Aan de Woudweg werden twintig gevangenen, zonder enige vorm van proces, neergeschoten. Deze massa-executie was de grootste die in de provincie Friesland heeft plaatsgevonden. David Adler werd geboren in Hongarije, op 18 april 1885. Hij was ongehuwd en stateloos. Op 9 december 1944 is hij opgepakt door de bezetter en ingesloten in het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Van daaruit is hij naar Dokkum afgevoerd waar ook hij door de bezetter is gefusileerd. Ids de Beer werd geboren op 7 juli 1916 in Nes. De 28-jarige handelsreiziger was medewerker van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.) in Dokkum en werkte onder de schuilnaam 'Viervoeter'. Na de massaexecutie aan de Woudweg zochten alle verzetsmensen uit Dokkum een veilig heenkomen. Ten gevolge van een aantal andere arrestaties werd ook De Beer gezocht. De bezetter kwam hem op het spoor in Leeuwarden, waar hij op 2 februari 1945 tijdens een vluchtpoging werd neergeschoten. Kort daarna stierf hij aan zijn verwondingen. De Beer werd begraven op de N.H. begraafplaats in Nes. J.W.B. Cohen werd geboren op 30 juni 1904 in Amsterdam. Hij was een hervormd predikant in Dokkum, waar hij in mei 1941 werd gearresteerd omdat hij in een preek tegen de bezetter had geageerd. Cohen werd weliswaar weer vrijgelaten, maar twee maanden later opnieuw gevangen genomen in verband met de inhoud van zijn preek, gebaseerd op Handelingen 5 vers 29: 'Maar Petrus en de apostelen antwoordden en zeiden: 'Men moet Gode meer gehoorzaam zijn dan de mensen.' De predikant werd overgebracht naar het Beierse concentratiekamp Dachau en als man van joodse origine in een van de beruchtste afdelingen geplaatst. Ds. Cohen stierf daar op 23 mei 1942. Hij werd begraven op het Nederlandse ereveld van het Waldfriedhof te Frankfurt am Main. Klaas van Dijk werd geboren op 11 augustus 1893 in Dokkum. In het verzet stond hij bekend onder de schuilnaam 'Omke Klaas'. Hij was de eerste Dokummer die bonkaarten voor joodse onderduikers kon distribueren. De schoenwinkel van Van Dijk was een regionaal contactcentrum voor de verzetsbeweging. Daar werd ook de verspreiding van illegale bladen geregeld. Verder behoorde 'Omke Klaas' tot de Dokkumer Knokploeg en hield hij zich bezig met spionagewerk. Op 8 december 1944 was hij op de boerderij van Ernst Meinsma in Nes, toen de Grenzschutz van Oostmahorn een inval deed. Er werd een radio gevonden en Meinsma werd gearresteerd. Toen de boer toestemming kreeg zich te verkleden, verstopte hij zich samen met zijn zoon en Van Dijk. Na lang wachten kwam Van Dijk uit de schuilplaats tevoorschijn, maar de bezetter was nog aanwezig. Toen Van Dijk werd opgemerkt, werd hij doodgeschoten. Hij ligt begraven op de N.H. begraafplaats in Aalsum. Jan van Dijken werd geboren op 25 juni 1903 in Appingedam. De 41-jarige directeur van het Dokkumer postkantoor werd op 22 januari 1945 aan de Woudweg gefusilleerd. Van Dijken stond in Dokkum niet bekend als verzetsman, maar is waarschijnlijk door de bezetter verantwoordelijk gesteld voor de clandestiene telefoonaansluiting in de apotheek van de verzetsman dr. Gunster aan de Zijl. Van Dijken werd begraven op de Algemene begraafplaats in Dokkum. Jan Drost werd geboren op 9 februari 1917 in Leeuwarden. Hij sneuvelde als wachtmeester bij de artillerie te Goes op 15 mei 1940. Drost werd begraven op het erehof van de Algemene begraafplaats in Dokkum. Arnold Frensdorf werd geboren op 23 januari 1882 in Frankfurt am Main. Hij woonde samen met zijn vrouw Gertrud Stein in Amsterdam. Ze werden op 20 januari 1945 opgepakt en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Groningen. Arnold Frensdorf is de volgende dag door de bezetter naar Dokkum afgevoerd, waar hij aan de Woudweg is gefusileerd. Herman van Gelder, geboren op 24 april 1911 in Groningen, was slager van beroep. Hij was woonachtig in Groningen, samen met zijn vrouw Cornelia Bandina Schipper en hun dochters Sara, Suzanna Elisabeth en Rachèl. Herman van Gelder hoorde bij de groep gevangenen die op 20 januari 1945 in Dokkum zijn gefusileerd. Zijn (niet-joodse) vrouw en kinderen hebben de oorlog overleefd. Johannes Joseph Erich werd geboren op 10 september 1914 in Dokkum. In het verzet werkte hij onder de schuilnaam 'Schipper'. De PTT-medewerker werd op 26 mei 1944 doodgeschoten in het inspectiekantoor van de belastingen in Drachten. Erich werd begraven op het Ereveld Loenen. Johannes Glas werd geboren op 7 april 1919 in Drachten en was bakker in Dokkum. In verband met de arbeidsinzet was hij ondergedoken in Marum (Groningen). Op 3 mei 1943 vielen commando's van de bezetter het dorp binnen. Zeventien mensen werden vermoord, onder wie Glas. Hij werd begraven op de begraafplaats bij de N.H. Kerk in Marum-West. Louwrens Hulshoff werd geboren op 13 juli 1920 in Dokkum. De bankbediende was lid van de Knokploeg in Dokkum en opereerde onder de schuilnaam 'Keimpe'. Hij hield zich vooral bezig met het verbergen en distribueren van gedropte wapens. Op 17 januari 1945 werd hij bij zijn vader thuis opgepakt als gevolg van andere arrestaties, waarbij een gemartelde gevangene zijn naam had genoemd. Vrienden van Hulshoff probeerden hem tevergeefs te bevrijden. Hulshoff werd op 22 januari 1945 aan de Woudweg gefusilleerd. Hij werd begraven op de N.H. begraafplaats in Aalsum. Jacob Lemstra werd geboren op 21 mei 1924 in Dokkum. De 20-jarige timmerman was tijdens de oorlog ondergedoken bij boer Feddema in Raard. Toen Lemstra op weg was naar de arbeider van Feddema op het veld, werd hij opgemerkt door een passerende patrouille van de bezetter. Vervolgens raakte Lemstra tijdens een vluchtpoging gewond. De familie Feddema heeft hem drie weken verpleegd, waarna hij naar zijn ouders in Dokkum terugkeerde. De gewaarschuwde huisarts constateerde echter inwendige bloedingen, waarop hij direct naar het Diaconessenhuis in Leeuwarden werd vervoerd. Hier stierf hij op 26 december 1944. Lemstra werd begraven op de Algemene begraafplaats in Dokkum. Johannes Lolkama werd geboren op 3 juli 1921 in Dokkum. Hij voer als lichtmatroos op het motorschip 'Omlandia', dat in de ochtend van 8 augustus 1940 door twaalf vijandelijke vliegtuigen ter hoogte van het eiland Wight werd beschoten. Lolkama was het enige bemanningslid dat bij deze aanval verwondingen opliep. Hij werd overgebracht naar Poole in Engeland, waar hij de volgende dag stierf. Lolkama werd begraven op het Nederlandse Ereveld Mill Hill Cemetery Hendon. Sijtse Lolkema werd geboren op 8 september 1888 in Oostrum. Hij was aannemer en verzorgde onderduikers in Dokkum en omgeving tot september 1943. Toen Dokkum te gevaarlijk voor hem werd, besloot hij naar Groningen te gaan, waar hij zich opnieuw in het onderduikwerk stortte. Om voor deze mensen bonkaarten te krijgen, ging Lolkema op 13 maart 1944 naar de gemeentesecretaris in Bedum. Deze verwees hem door naar de distributieleider, over wiens betrouwbaarheid Lolkema inlichtingen inwon bij een plaatselijke caféhouder. Deze praatte zijn mond voorbij tegen vrienden van de Gestapo. Op 15 maart werd Lolkema in de bus naar Groningen gearresteerd. Hij werd tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld en naar Duitsland overgebracht. Lolkema stierf op 21 januari 1945 in het kamp te Siegburg. Hij werd herbegraven op de Algemene begraafplaats in Dokkum. Abraham Emanuël Sachs werd geboren op 4 februari 1899 in Winschoten. Daar was hij winkelier. Vanwege het feit dat hij 'gemengd gehuwd' was met Annigje de Jong, werd hij na een kort verblijf in Kamp Westerbork weer vrij gelaten. Enige tijd later werd Sachs toch opnieuw gearresteerd, onder valse voorwendselen. Via het Scholtenhuis kwam hij terecht in het Groningse Huis van Bewaring. Abraham Sachs is op 22 januari 1945 in Dokkum door de bezetter gefusilleerd. Jacques Johan Cornelis Terwisscha van Scheltinga werd geboren op 8 juli 1922 in Schiedam. Hij was verkoper in een kledingmagazijn in Dokkum en moest in verband met de arbeidsinzet naar Duitsland. Op het Leeuwarder station wist hij echter te ontvluchten. Hij dook onder bij zijn oom in Weert, waar hij in contact kwam met de verzetsman Brummans. Zijn eerste illegale werk verrichtte hij op 8 juli 1943, toen hij een geallieerde piloot naar België bracht. Na verscheidene malen te zijn opgepakt en weer ontvlucht te zijn, werd hij op 7 november 1943 weer gearresteerd door verraad bij de bevriende familie Breukers in Weert. Ontsnapping bleek ditmaal niet meer mogelijk. Via Haaren in Noord-Brabant kwam hij terecht in de gevangenis aan de Gansstraat in Utrecht. Jacques werd veroordeeld tot 20 jaar tuchthuisstraf. Via Recklinghausen en Hameln werd hij tewerkgesteld in de zoutmijnen van Celle. Hij stierf op 11 april 1945 en werd begraven op het Waldfriedhof te Celle. Petrus (Pé) Woudsma werd geboren op 12 november 1919 in Dantumawoude (thans Damwoude). Hij was ambtenaar op het bureau van de brandstoffencommissaris in Dokkum. Woudsma was lid van de Knokploeg en samen met zijn broer Wytze deed hij koerierswerk voor de L.O. Woudsma werd op 27 maart 1945 gearresteerd tijdens een razzia in Brantgum en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Op 3 april werd hij in de gevangenwagen naar het Paleis van Justitie gebracht, waar hij kort verbleef. Nadat hij weer was ingestapt, stopte de wagen bij de Noorderplantage. Hij werd uit de auto gehaald en bij de stadsgracht neergeschoten. Woudsma werd begraven op het erehof van de Algemene begraafplaats in Dokkum. Wytze Woudsma werd geboren op 12 februari 1921 in Dantumawoude. Hij was kantoorbediende en werkte in de illegaliteit onder de schuilnaam 'Rienk Prins'. Op 19-jarige leeftijd werkte hij als dwangarbeider in een munitiefabriek in Duitsland. Hij werd ziek en keerde met tuberculose terug naar Dokkum. Toen hij was opgeknapt, sloot hij zich aan bij het verzet en hielp hij joden. Woudsma was ook lid van de Knokploeg en deed spionagewerk. Toen het gevaar in de zomer van 1944 voor Woudsma te groot werd, ging hij naar een Leidse inrichting waar hij zijn spionagewerk voortzette. Op 22 juni 1944 werd hij gearresteerd en via 'Het Oranjehotel' in Scheveningen overgebracht naar kamp Vught. Op 4 september 1944 werd Woudsma geëxecuteerd. Onthulling Het monument is onthuld in 1949.

Het 'Joods monument' in Harlingen is opgericht ter nagedachtenis aan de 46 joodse burgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht. De namen van de 46 joodse Harlinger slachtoffers luiden: Dina Boas-Pais, Gabriël Boas, Jozeph Boas, Leonard Goldsmid, Sara Goldsmid-Goedhart, Mathilde Henriëtte Hes, Sally Hes, Anna Rosa Hes-van Gelder, Leonard Leijdesdorff, Rosalie Leijdesdorff-Vos, Hanna Klara Messcher, Klara Leonara Mescher, Levie Messcher, Catharina Messcher-Gans, Aäron Pais, Abraham Pais, Esther Pais, Benjamin Raphael Pais, Benjamin Raphael Pais, Jansje Pais, Levie Pais, Raphael Pais, Racheltje Pais, Raphael Pais, Salomon Pais, Roosje Pais-Minco, Adriana Pais-Rood, Jantje Pais-de Vries, Izak Nathan Israël Polak, Nathan Polak, Betsij Polak-Frank, Pietje Polak-de Vries, Berel Steil, Nechemia Steil, Lieba Steil-Aftergutt, Cäcil David Speijer, Elkan Aron Speijer, Michiel Speijer, Hanna Speijer-Schulenklopper, Aron de Vries, Benjamin de Vries, Izaäk de Vries, Klara de Vries, Elize de Vries-Odewald, Grietje de Vries-de Wilde en Rosa Weijmann. Toen de bezetter Nederland in mei 1940 binnenviel, woonden er in Harlingen enkele tientallen joden. Velen al generaties lang en de meesten waren geboren en getogen Harlingers. Bekend waren onder andere de groentehandel van de gebroeders Pais op de Kleine Bredeplaats, de juwelierszaak van Simon Leijdesdorff op de Kleine Voorstraat en de kledingzaak van de familie Speijer op de hoek Heiligeweg/Kerkstraat. De in het voorjaar van 2004 onthulde muurschildering met daarop de naam 'De Gunst' herinnert nog aan de kledingzaak die er ooit was. Op het moment dat in de zomer van 1942 de deportaties begonnen, woonden er volgens officiële gegevens 47 sterdragende voljoden in Harlingen. Slechts één daarvan heeft de bezetting overleefd. De rest kwam om in vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor. De jongste was de driejarige Klara Leanora Messcher, geboren in Harlingen op 24 juni 1939 en vermoord op 21 mei 1943 in Sobibor. Klara woonde op de Rozengracht nummer 15, samen met haar ouders en haar vierjarige zusje Hanna Klara, die op dezelfde dag door vergassing om het leven kwamen. De oudste was de 81-jarige Benjamin Raphaël Pais, op het moment van deportatie wonend in de Hoogstraat op nummer 15. Hij werd geboren in Harlingen op 26 juni 1861 en vermoord in Auschwitz op 23 november 1942. Al vrij snel na de capitulatie op 15 mei 1940 werden de eerste anti-joodse maatregelen uitgevaardigd. Reeds in juli was begonnen met het verwijderen van joden uit de Luchtbeschermingsdiensten, in augustus gevolgd door de maatregel van het niet meer ritueel mogen slachten. Twee jaar later, in juni 1942, kreeg de Joodsche Raad de mededeling dat de deportaties zouden gaan beginnen. Deze Joodsche Raad werd in 1941 door de bezetter ingesteld. Het was een joods bestuurslichaam, belast met het bestuur van de joodse gemeenschap en met de uitvoering van de Duitse verordeningen ten aanzien van de joodse bevolking. Het was in feite een schijninstelling om de bezetter de gelegenheid te geven het programma van de vernietiging van de joden gemakkelijker uit te voeren. Aanvankelijk was deze Joodsche Raad alleen voor Amsterdam bedoeld, maar in de herfst van 1941 kreeg de raad een landelijk karakter met regionale en plaatselijke vertegenwoordigers. In Harlingen werd Michiel Speijer, de voorzitter van het kerkbestuur, de vertegenwoordiger van de Joodsche Raad. Voordat de deportaties begonnen werden tal van verordeningen van kracht die tot doel hadden de joden te beperken in hun bewegingsvrijheid en om hen volledig te isoleren van de rest van de maatschappij. Eén van de eerste stappen om de isolatie van joden in de samenleving te bewerkstelligen was het verbod om joden in overheidsdienst te bevorderen of te benoemen. Het gebeurde in oktober 1940, amper vijf maanden nadat Nederland had gecapituleerd. En in dezelfde maand moest elke ambtenaar van zichzelf of zijn of haar echtgeno(o)t(e) opgeven of men wel of geen jood was. Wie deze, als 'Ariërverklaring' bekend geworden, verklaring weigerde te ondertekenen werd met ontslag bedreigd. Vrijwel alle ambtenaren in Nederland ondertekenden deze verklaring, zonder zich te realiseren daarbij mee te werken aan een eerste scheiding tussen joden en niet-joden. Niet veel later werden de joodse ambtenaren uit hun functie ontheven. In Harlingen waren dat o.a. Leonard Goldsmid en Racheltje Pais die beiden op de gemeentesecretarie werkten. De één in Harlingen, de ander in Franeker. Maar toen Rijkscommissaris Seyss-Inquart in januari 1941 de verordening 'no. 6-1941' uitvaardigde kwam het in kaart brengen van het joodse deel van de Nederlandse samenleving pas echt op gang. 'De Burgemeester der gemeente Harlingen maakt bekend, dat ingevolge de verordening van den rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche gebied, d.d. 10 Januari 1941, no. 6-1941, alle personen, die geheel of gedeeltelijk van Joodschen bloede zijn en hun verblijf hebben in het bezette Nederlandsche gebied, aangemeld moeten worden….', begint het artikel in de Nieuwe Harlinger Courant , zoals de huidige Harlinger Courant destijds heette. Deze verordening hield in dat iedereen met tenminste één joodse voorouder zich moest melden bij het gemeentehuis om een formulier in te vullen. Als men zich had aangemeld, werd een zogenaamd 'Bewijs van Aanmelding' verstrekt. Gratis was deze aanmelding overigens niet, want er moest één gulden leges worden betaald. De helft van dit bedrag kwam in de kas van de gemeente, de andere helft ging naar de Rijksinspectie van de bevolkingsregisters, een Nederlandse ambtelijke dienst verantwoordelijk voor de persoonsregistratie. Meer anti-joodse maatregelen volgden. Zo werden bijvoorbeeld in maart de bedrijven van joodse eigenaren onder toezicht gesteld van een zogenaamde 'Verwalter'. Hiermee ging de zeggenschap over het eigen bedrijf feitelijk verloren. Aan een verzoek richting burgemeesters om een opgave te verstrekken welke zaken in hun gemeente een joodse eigenaar hadden, werd keurig voldaan. Ook de Harlinger burgemeester Hannema gaf door dat Harlingen tien bedrijven had met een joodse eigenaar. Niet veel later moesten de joden hun radiotoestel inleveren, waren openbare zwemgelegenheden, parken e.d. verboden gebied, mochten joodse winkels niet meer open zijn op zondag, werden de joodse persoonsbewijzen voorzien van een onuitwisbare letter 'J' enzovoorts. Het waren niet de laatste anti-joodse maatregelen. Er zouden er nog veel volgen. Ook de Nieuwe Harlinger Courant publiceerde deze maatregelen. Op 16 september 1941 stond het artikel 'Verordening over het optreden van Joden in het openbaar' op de voorpagina: "Het Rijkscommissariaat maakt bekend: De commissaris-generaal voor de veiligheid heeft de volgende verordening over het optreden van de Joden in het openbaar uitgevaardigd", gevolgd door een opsomming van een nieuwe reeks beperkende maatregelen die joden werd opgelegd zoals het verbod om 'deel te nemen aan openbare bijeenkomsten en gebruik te maken van openbare inrichtingen voor zover zij bestemd zijn om de bevolking ontspanning, tijdverdrijf en voorlichting te bieden'. Enzovoorts. Per september 1941 mochten zelfs joodse kinderen alleen nog maar naar een joodse school. Ook de vier leerplichtige joodse kinderen in Harlingen mochten na de zomervakantie niet meer naar hun eigen school. Een alternatief was niet direct voorhanden, maar in Leeuwarden werd een maand later de Joodsche School voor heel Friesland geopend. Na een verzoek van de gemeente Harlingen konden de vier kinderen, Jansje en Benjamin Raphaël Pais en Elkan Aron en Cäcil David Speijer, vanaf november 1941 daar naar school. Het afkondigen van beperkende maatregelen voor de joden was niet genoeg, want overal verschenen borden met het opschrift 'Voor Joden verboden'. Dergelijke borden moesten worden aangebracht bij allerlei openbare ruimten. Ook in Harlingen verschenen hier en daar dergelijke borden, o.a. bij de ingang van het Harmenspark en de Engelse tuin. En de Harlinger horeca was eveneens verplicht een bordje met de tekst 'Voor Joden verboden' voor het raam te plaatsen. En vanaf mei 1942 was het voor joden verplicht de zogenaamde gele 'Jodenster' of 'Davidster' te dragen. Deze 'Jodenster' moest bij de Joodsche Raad worden gekocht. Voor iedereen waren er vier sterren beschikbaar en ze kostten vier cent per stuk. Bovendien moest één textielpunt van de distributiebonnen worden ingeleverd. Het was de zoveelste vernederende maatregel die werd ingevoerd, want ook in 1942 hadden de anti-joodse maatregelen elkaar in snel tempo opgevolgd. Zo mochten joden geen auto meer rijden, niet langer een rekening hebben bij de postgiro, geen bankkluizen meer huren, niet meer vissen, niet meer reizen zonder voorafgaande toestemming, geen groente en fruit meer kopen in niet-joodse winkels, hun fietsen en andere vervoersmiddelen inleveren, geen sport meer beoefenen, geen gebruik meer maken van het openbaar vervoer en vanaf half juli mochten joden alleen nog maar tussen 15.00 en 17.00 uur boodschappen doen enzovoorts. In de zomer van 1942 begon de deportatie van joden uit Nederland. Ook vanuit Harlingen. Harry Drost: 'Op Donderdag 20 Augustus werden de Joodse burgers tussen de 16 en 60 jaar, evenals dat ook elders geschiedde, door de Duitsers weggevoerd…'. Dit betrof een groep mannen die enkele weken daarvoor in Leeuwarden medisch was gekeurd voor tewerkstelling in een joods werkkamp. Dat wegvoeren gebeurde overigens niet door de Duitsers, zoals Harry Drost veronderstelt, maar in de trein van Harlingen naar Leeuwarden werd de groep keurig begeleid door de Harlinger politie. In het rapportenboek van de Harlinger gemeentepolitie staat daarover vermeld: '6.30 uur. Zijn een 9-tal Joodsche personen, alsmede een 5-tal personen, bestemd voor het werk in Duitschland, naar Leeuwarden op transport gesteld. Met dit transport zijn belast de agenten van politie Bakker, Goslinga en Kooy. Tijdens het transport deden zich geen bijzonderheden voor'. Bij dat transport was ook de 21-jarige Aäron Pais die van tevoren tegen mevrouw Griet de Jong had verteld: 'We moeten alleen naar een werkkamp. Nou, van werken is nog nooit iemand doodgegaan'. Een maand later werd hij vermoord in het vernietigingskamp Auschwitz. Volgens Harry Drost werden de overgebleven joden medio september hard aangepakt. 'De meeste mannen werden weggevoerd, de zaken gesloten en de inboedels eruit gesleept'. En ook 'behulpzame' stadgenoten deden een duit in het zakje. Zo werd een joodse mevrouw aangegeven omdat ze tijdens het uitlaten van haar hondje de jodenster niet droeg. En op 25 september werden '2 joodsche personen, respectievelijk vrouw Steil en haar zoon naar het bureau van politie te Leeuwarden overgebracht voor verder transport naar het kamp te Westerbork', vermeldt het rapportenboek van de politie. Op vrijdag 2 oktober werden opnieuw enkele joden van huis gehaald. Onder hen de 44-jarige Catharina Messcher van de Rozengracht die met haar beide dochtertjes Hanna Klara (4 jaar) en Klara Leanora (3 jaar) in het Harlinger politiebureau op het Noordijs in een cel werd opgesloten om de volgende ochtend om 8 uur op transport te worden gesteld naar Westerbork. Ook nu weer keurig begeleid door de Harlinger politie in de trein tot aan Leeuwarden. De treinkaartjes naar het stationnetje Hooghalen moesten uit eigen zak worden betaald. De agenten Berkenpas en Bakker declareerden Hfl. 1,10 voor het 'transport' naar Leeuwarden. In de beginperiode van Westerbork moesten de gevangenen de 5 kilometer vanaf het station Hooghalen naar het kamp te voet afleggen. Vanaf november 1942 stopten de treinen in het kamp. Voor het einde van het jaar was het merendeel van de Harlinger joden al omgekomen in Duitse vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor. In maart 1943 werden de laatste joodse burgers uit Harlingen weggevoerd. '… enige mannen, vrouwen en kinderen, tot zelfs oude zieke mensen. Dat er zich daarbij hartroerende tonelen afspeelden, laat zich indenken', schrijft Harry Drost. Voor de politie inmiddels een routineklus, want: '..te 11.00 uur rapporteert de agent van politie Prosée, dat tijdens het transport van de joden naar Leeuwarden, zich geen bijzonderheden hebben voorgedaan', valt in het dag- en nachtrapportenboek van 9 maart 1943 te lezen. Onder hen ook Hannah Speijer en haar twee kinderen. Eerder dat jaar -22 februari- was Michiel Speijer, de plaatselijke vertegenwoordiger van de Joodsche Raad in Harlingen, gearresteerd omdat hij van iemand een fles melk had gekocht. De volgende dag werd hij overgebracht naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Na de arrestatie van zijn vrouw en kinderen werd het gezin Speijer herenigd in Leeuwarden. Op 26 maart 1943 werd Michiel Speijer samen met zijn vrouw Hannah en hun twee zoontjes Elkan Aron (12 jaar) en Cäcil David (9 jaar) door vergassing om het leven gebracht in het vernietigingskamp Sobibor. De enige jood die op dat moment nog in Harlingen woonde was Simon Leijdesdorff. Hij was getrouwd met een niet-joodse vrouw en daarom was hun zoon Leonard volgens de Duitse rassenwetten geen jood. In maart 1943 werd hij gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Hij was de enige Harlinger sterdragende jood die de bezetting overleefde. De 46 andere joden uit Harlingen behoorden tot de ruim 100.000 die per trein vanuit Westerbork werden gedeporteerd. Meer dan de helft daarvan werd naar Auschwitz overgebracht. Van de meer dan 60.000 gedeporteerden naar Auschwitz hebben slechts 1052 het overleefd. Naast Auschwitz vertrokken er ook treinen naar kampen als Sobibor (negentien treinen met ruim 34.000 joden, waarvan er slechts negentien het overleefden) en Theresienstadt - negen treinen met bijna 5000 personen, waarvan er nog geen 2000 de oorlog overleefden. Bij de bevrijding van Westerbork op 12 april 1945 bevonden zich nog zo'n 900 gevangenen in het kamp. Van de 140.000 joodse Nederlanders zijn er ongeveer 110.000 door de nazi's vermoord. Onder hen dus ook de 46 Harlinger joden. Oprichting De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van het bestuur van de Historische Vereniging Oud Harlingen. Onthulling Het monument is onthuld op 29 oktober 1992 door drie joodse oud-Harlingers die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd, te weten mevrouw Meta Huyse-Blok en de heren Simon Leijersdorff en Aron de Vries. Dit jaar was het vijftig jaar geleden dat de bezetter in Harlingen een razzia heeft gehouden. Rabbijn J.S. Jacobs (voorzitter van het Interprovinciaal Opperrabbinaat) sprak na de onthulling een gebed uit.

Het monument bij de N.H. kerk in Raerd (gemeente Súdwest-Fryslân) is opgericht ter nagedachtenis aan tien medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. De namen van de tien slachtoffers luiden: Durk Dijkstra, Jantje Hoekstra, T. Hoekstra-Bergsma, A. Hoekstra-Reidinga, Geert van der Molen, Leendert Poot, George Christiaan Tinkelenberg, Nicolaas Veltman, Herre Winia en Beint van der Zweep. Durk Dijkstra werd geboren op 26 april 1915 in Terzool. Hij was groenteboer. In het verzet speelde Dijkstra een actieve rol, met name bij het vervoer en verbergen van gedropte wapens. Op 29 maart 1945 werd hij door de Grüne Polizei uit Sneek thuis opgepakt, samen met zijn onderduiker Herre Winia. Toen zij in Sneek werden verhoord, bleek dat de bezetter op de hoogte was van de verzetsorganisatie in die streek. De volgende dag heeft de bezetter het interieur van de woning van Dijkstra volkomen vernield met een handgranaat. Mevrouw Dijkstra en de kinderen waren toen al elders ondergebracht. Een week voor de bevrijding op 6 april 1945 is Dijkstra met Winia naar Gaasterland vervoerd, waar ze met nog drie gevangenen op de Zandvoorderhoek bij het IJsselmeer zijn gefusilleerd. Dijkstra werd in oktober 1946 herbegraven op de N.H. begraafplaats in Terzool. In dit dorp is ook een straat naar hem genoemd. Mevrouw T. Hoekstra-Bergsma, mevrouw A. Hoekstra-Reidinga (geb. 23-10-1906) en haar dochtertje Jantje Hoekstra kwamen om bij een bombardement op 11 november 1944. Op die dag werd om 9.05 uur in de morgen de Terhornster Sluis gebombardeerd door zeven Hawker 'Typhoon' bommenwerpers van No. 438 Royal Canadian Air Force Squadron, onder leiding van Squadron Leader R.F. Reid en acht 'Typhoons' van No. 439 RCAF Squadron, onder leiding van Flight Lieutenant J.E. Hogg. De machines hadden onder elke vleugel een bom van 454 kg. Ze werden geëscorteerd door vier 'Thyphoons' van No. 440 RCAF Squadron en voorafgegaan door vier toestellen van No. 168 RAF Squadron. Toen de eerste golf bommenwerpers bij de sluizen arriveerde, zetten de toestellen in paren een duikvlucht in. In series van twee werden de bommen afgeworpen. Ongeveer een kwartier later arriveerde de tweede golf. Toen het stof was opgetrokken, bleek dat de westelijke sluis nog intact was. De oostelijke sluis was vernield, evenals de twee sluiswachterswoningen. Er waren vier slachtoffers: mevrouw T. Hoekstra-Bergsma (geb. 11-05-1889), mevrouw A. Hoekstra-Reidinga (geb. 23-10-1906) en haar dochtertje Jantje Hoekstra (geb. 12-10-1943) en een Duitse militair. Geert van der Molen werd geboren op 20 juni 1912 in Nijega. Als gemeentelijk wegwerker liep hij elke dag gevaar opgepakt te worden in verband met de arbeidsinzet. Daarom besloot Van der Molen onder te duiken. Hij was medewerker van een verzetsorganisatie, waarvoor hij onder andere wapens vervoerde. Toen hij op 31 maart 1945 een praam met bieten vervoerde, werd hij bij de Boksumerdam door geallieerde vliegtuigen beschoten. Hij raakte ernstig gewond en overleed diezelfde nacht. Van der Molen werd begraven op de N.H. begraafplaats in Poppingawier. Leendert Poot werd geboren op 15 december 1924 in Delft. Hij woonde in Naaldwijk en was ondergedoken bij veehouder A.K. de Boer in Terzool. Op 4 april 1945 werd de boerderij door de bezetter omsingeld. Poot probeerde zijn schuilplaats in de schuur te bereiken, maar hij werd ontdekt. Toen hij na een verhoor in de huiskamer werd weggevoerd, heeft hij nog een vluchtpoging ondernomen. Ter plaatse werd hij doodgeschoten. Zijn gastheer De Boer moest mee naar Sneek en kon na enkele dagen weer naar huis terugkeren. Leendert Poot werd begraven op de N.H. begraafplaats in Terzool en na de bevrijding herbegraven op de Algemene begraafplaats in Naaldwijk. George Christiaan Tinkelenberg werd geboren op 31 augustus 1901 in Hoorn. Hij was onderwijzer in Zierikzee en werd hoofd van de openbare lagere school in Sijbrandaburen. Als oud-officier van het Nederlandse leger werd hem gevraagd de leiding op zich te nemen van het 9e district van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Hij verrichtte zijn verzetswerk onder de schuilnaam 'Schuman'. Op 8 februari 1945 hield de Grüne Polizei een razzia in de Legeäen (de streek tussen Sneek en Rauwerd), waarbij zes mannen werden gearresteerd, onder wie Tinkelenberg. Hij werd overgebracht naar Crackstate te Heerenveen. Op 8 maart 1945 werd hij samen met vier andere gevangenen bij wijze van represaille bij Dongjum gefusilleerd. Tinkelenberg werd begraven op de N.H. begraafplaats in Sijbrandaburen. In dit dorp is ook een straat naar hem genoemd. Nicolaas Veltman werd geboren op 15 november 1911 in Wolvega. Samen met zijn vrouw had hij een winkeltje ('Kleine Bazar') in Irnsum. In mei 1940 lag Veltman in de vuurlinie op de Grebbeberg. Hij werd krijgsgevangen gemaakt en overgebracht naar een kamp in Luckenwalde (Duitsland). Na zijn gevangenschap keerde hij terug naar Inrsum en sloot zich aan bij de verzetsbeweging. Hij verrichtte hoofdzakelijk koeriersdiensten. In de nacht van 4 op 5 oktober 1944 werd Veltman samen met zijn onderduiker door de Grüne Polizei van Grouw gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Leeuwarden. Op 12 oktober werd hij overgebracht naar het Duitse hoofdkwartier in Wolvega, om daarna met twee andere gevangenen (Roelof Algra en Marcel Leiser) te worden gefusilleerd in de berm van de spoorlijn Wolvega-Heerenveen, onder Nijeholtwolde. Eerder waren hier door een sabotagegroep de rails losgeschroefd. Nico Veltman werd begraven op de R.K. begraafplaats te Irnsum. Herre (Harry) Winia werd geboren op 15 november 1911 in Amsterdam. Hij was werkzaam op de luchthaven Schiphol. Hij en zijn vrouw waren ondergedoken bij de familie Dijkstra in Terzool, waar Winia actief bezig was in de verzetsbeweging, onder andere als wapeninstructeur. Winia werd in oktober 1946 herbegraven in Amsterdam. Beint van der Zweep werd geboren op 1 september 1895 in Wijtgaard. Hij was veehouder te Oudeschouw. Op 11 september 1944 ging hij op bezoek bij de familie Tjepkema in Beetgum. Toen Van der Zweep met Tjepkema en zijn twee zoons naar het aardappelveld ging, werd juist die morgen het aangrenzende vliegveld gebombardeerd door twaalf Amerikaanse bommenwerpers. Eén bom kwam in een weiland naast het vliegveld terecht, waardoor vijf burgers om het leven kwamen. De slachtoffers waren Beint van der Zweep, Hendrik Tjepkema en zijn twee zoons Cornelis en Dirk, en Tiede Boersma. Van der Zweep werd begraven op de R.K. begraafplaats in Irnsum. Onthulling Het monument is onthuld op 4 mei 1957.

De Mariakapel te Udenhout (gemeente Tilburg) is opgericht uit dankbaarheid voor het feit dat Udenhout redelijk ongeschonden door de oorlog is gekomen. Tevens herinnert de kapel aan vijftien medeburgers die in de Tweede Wereldoorlog of tijdens de koloniale oorlog in Indonesië in het voormalige Nederlands-Indië door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Met de twee houten plaquettes worden geallieerde militairen herdacht die bij de bevrijding van Udenhout en Biezenmortel zijn omgekomen. De namen van de vijftien inwoners uit Udenhout luiden (waarvan twee militairen): Franciscus Martinus van de Pas sneuvelde, als 28-jarige soldaat, in de nacht van 13 op 14 mei 1940 te Middelburg. Hij werd dodelijk getroffen door mitrailleurvuur. Op 10 januari 1941 werd zijn lichaam naar het parochiekerkhof van Biezenmortel overgebracht. Hij heeft daar een grafmonument gekregen. Toon Dekkers (42 jaar) werd op zaterdagavond 16 september 1944, tijdens bluswerkzaamheden bij het station van Udenhout, getroffen door exploderende granaten. De granaten waren afkomstig uit een Duitse munitietrein die door de geallieerden vanuit de lucht was beschoten. Twee dagen later overleed hij aan zijn verwondingen. Martinus Johannes van Leijden (22 jaar) is in het concentratiekamp bij Schwesing Engelsburg overleden. Hij was tijdens een razzia door de SS opgepakt om in Duitsland tewerk gesteld te worden. Op 16 november is hij op het Ostfriedhof te Husum in Duitsland begraven. Willem van de Voort werd waarschijnlijk op 24 september 1944 geëxecuteerd. Hij werkte in de houtzagerij van de broers Jan en Janus Appels. In deze houtzagerij was een geheime opslag van wapens en munitie. Janus Appels was het hoofd van een regionale verzetsgroep. Op zondag 24 september werden Willem, Jan en Janus opgepakt en op het terrein van de Willem II-kazerne in Tilburg gefusilleerd. Jan Lanslots was eigenaar van een café. In Amsterdam wilde hij een muziekautomaat kopen, maar waarschijnlijk is hij ter hoogte van Utrecht in de trein opgepakt en naar Amersfoort vervoert. Van daaruit is hij naar het concentratiekamp Neuengamme getransporteerd. Van daaruit werd bericht dat Jan Lanslots op 21 december 1944 was overleden. Frens van den Langenberg (68 jaar) is door een vergissing om het leven gekomen. Tijdens de gevechten om de bevrijding van Udenhout was hij achtergebleven om voor het vee te zorgen. Op 28 oktober 1944, twee dagen na de eigenlijke bevrijding, werd hij, na de verzorging van het vee, door de Engelse bevrijders aangezien voor een Duitse soldaat. Zij opende het vuur en Frens werd dodelijk getroffen. Josephus A. Korthout (51 jaar) werd op 27 december 1944 door een Engelse tank aangereden. Diezelfde dag overleed hij aan zijn verwondingen in het St-Elisbethziekenhuis. Jan van Zon raakte dodelijk gewond na een ongeval in de chaotische drukte direct na de bevrijding. Jan van Tilborg (44 jaar) werkte in het begin van de oorlog in Frankrijk. Bij terugkomst in Nederland werd hij door de bezetter gezocht en opgepakt. Zijn familie wist niet waar hij al die tijd verbleef. Na de bevrijding werd duidelijk dat hij ernstig ziek was opgenomen in het St.-Elisabethziekenhuis in Alkaar. Daar overleed hij op 16 augustus aan de gevolgen van zijn ziekte. Hij is daar ook begraven. Frans Verzijden (20 jaar) dook samen met zijn broers Gerrit en Kees onder bij zijn oom Janus Schapendonk op het Hooghout. Ze waren alle drie student. Hij werd op 25 september 1944 door granaatvuur getroffen en in het ziekenhuis opgenomen. In oktober werd hij ontslagen, maar een half jaar later werd hij weer opgenomen. Op 2 april 1945 overleed hij aan de gevolgen van zijn verwondingen. Jo Paters vertrok wegens de grote werkloosheid in 1937 vrijwillig als militair naar Nederlands-Indië. Hij is waarschijnlijk in 1945 aan de gevolgen van typhus gestorven en op een onbekende plek begraven. Adrianus de Wit werd op 18 mei 1946 bij het demonteren van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog gedood. Kees Maas (41 jaar) was één van de ongeveer zestig Udenhouters die na de Tweede Wereldoorlog als dienstplichtig militair naar Nederlands-Indië werd gestuurd. Tijdens de koloniale oorlog in Indonesië is hij om het leven gekomen. Sjef Paaijmans (46 jaar) was een vrijwilliger tijdens de koloniale oorlog in Indonesië in Nederlands-Indië. Daar is hij om het leven gekomen. Zuster Edeltrudis Hamers (29 jaar) was een non in het klooster in Oostburg. Zij werkte daar in het bejaardenhuis. Op 14 oktober 1944 werden Vlissingen en Oostburg gebombardeerd. Het bejaardenhuis kwam ook onder vuur te liggen en de bewoners vluchtten naar de schuilkelder. Een bewoner, een 90-jarige vrouw, was echter achtergebleven. Edeltrudis werd aangewezen om de vrouw op te halen, maar werd tijdens de reddingsactie dodelijk getroffen door een ontploffende granaat. De bejaarde vrouw mankeerde niets. Zuster Edeltrudis werd eerst in een massagraf van 144 doden begraven en laten overgebracht naar een kerkhof. Piet van Riel (36) verhuisde naar Eindhoven en zat daar in het verzet. De dag na de bevrijding van deze stad sneuvelde Piet tijdens de strijd tegen de Duitsers, die zich verborgen hielden in de Leenderbossen bij Valkenswaard. In 2019 zijn ook de namen van 8 andere slachtoffers op twee gedenkborden gezet. Op het linker bord staan de namen van 4 joden, die hier gewoond hebben of ondergedoken hebben gezeten en omkwamen in een vernietigingskamp. Dit waren in 1942; Artur Köstenmann, in 1943; Jacob Haimann, Amelie Haimann-Goldschmidtt en in 1944 Leo Hartogs. Op het rechterbord: Johannes Merkx, die ondergedoken was, opgepakt werd en in 1945 overleed in kamp Neuengamme.Adrianus van Kuijk, die te werk was gesteld in Duitsland, ziek terug kwam en in 1945 overleed. Bertje Heessels, die in 1945 verdronk in een V1-krater. In 1947 overleed Antoon Hamers aan een longaandoening, veroorzaakt door een ontploft projectiel tijdens de oorlog. De plaquette uit 1985 herinnert aan drie Britse militairen van het bevrijdingsleger 'Desert rats' en aan zes bemanningsleden van een viermotorige Engelse bommenwerper die op 17 juni 1944 rond 1.30 uur is neergestort in Biezenmortel. Het toestel was neergehaald door een Duits jachtvliegtuig. De bemanning van het vliegtuig bestond uit zes Canadezen en de Engelse vlieger Laurie Ellis. Ellis overleefde de noodlanding en werd zwaar gewond in het korenveld teruggevonden. De zes Canadese militairen zijn begraven op het kerkhof in Biezenmortel, nabij het graf van Frans van de Pas. De Britse militairen liggen begraven op het kerkhof van Udenhout. De namen van de drie Britse militairen luiden: Moelwyn Howell Jones (25 jaar), lid van het Tankregiment, gesneuveld op 26 oktober 1944; Reginald Frederick Blackmore (26 jaar), lid van de 11e Huzaren, gesneuveld op 28 oktober 1944; William Joseph Curtis (18 jaar), lid van de 131e Infanteriebrigade, gesneuveld op 28 oktober 1944. De namen van de zes Canadese bemanningsleden luiden: Joseph Maxwell Mc Pherson (22 jaar) was boordschutter, afkomstig uit Blenheim, Ontario. Zijn lichaam werd gevonden op het erf van de boerderij van Frans Kuijpers op Scheurenhoef aan de Gijzelsestraat; Edmund Guinan (32 jaar) was boordwerktuigkundige, afkomstig uit Liverpool. Zijn lichaam werd gevonden op een perceel weiland van Frans van de Pas aan de Biezenmortelsestraat; Alan Gilmore Fairless (28 jaar) was piloot, afkomstig uit Medicine Hat, Alberta. Ook zijn lichaam werd gevonden op het weiland van Van de Pas; Herbert Grant Robinson (24 jaar) was navigator, afkomstig uit Nort Vancouver, British Colombia. Zijn lichaam werd gevonden op een perceel weiland van de landbouwer Schapendonk; George O. Massicotte was bommenrichter. Zijn lichaam werd gevonden op het land van W. van den Bersselaar; Donald Clifford Mc Pherson (begin 20) was boordschutter. Zijn lichaam werd gevonden in het bos van W. Martens. De plaquette uit 1996 herinnert aan de negen Amerikaanse bemanningsleden van de B-24 Liberator bommenwerper, die op 18 september 1944 sneuvelden toen het toestel nabij Udenhout is neergestort nadat het boven Oisterwijk was aangeschoten. De Liberator maakte deel uit van de 491ste Bomber Group van de 8ste Amerikaanse Luchtmacht en nam deel aan operatie 'Market Garden'. Het toestel was op de terugweg van een bevoorradingsvlucht naar Son toen het werd aangeschoten. Slecht één bemanningslid, staartschutter sergeant Frank di Palma, heeft de crash overleefd. De negen Amerikanen werden op 23 september 1944 begraven op het kerkhof van Biezenmortel. Na de bevrijding werden de lichamen overgebracht in juni 1945 naar de Amerikaanse Militaire Erebegraafplaats in Margraten. De namen van de negen Amerikaanse bemanningsleden luiden: Kapitein J. Hunter , gezagsvoerder; Kapitein A. Mitchell , 2e piloot; 1e Luitenant H. Parker , navigator; 1e Luitenant J. Granaat , bommenrichter; 1e Luitenant W. Byrne , neusschutter; T.St.C. Hutson , boordtechnicus; Sergeant B. Monpalbana , radiobediender; Sergeant J. Evers , rechterrompschutter; Soldaat G. Parrish , afwerpleider. Oprichting Vlak na de bevrijding nam Jan Meuwese (waarnemend burgemeester van Udenhout) het initiatief tot de bouw van de Mariakapel. Het comité dat werd opgericht, slaagde erin om op allerlei manieren geld in te zamelen. Op 4 mei 1946 is de eerste steen gelegd door burgemeester Meuwese. Een jaar later was de kapel klaar. Onthulling In 1946 werd de eerste steen voor de kapel gelegd. Tijdens de dodenherdenking in 1948 werd de gedenksteen onthuld, waarop de Udenhoutse oorlogsslachtoffers staan vermeld. De houten plaquette werden in respectievelijk 1985 en 1996 geplaatst. De laatste plaquette is onthuld op 18 september 1996 door de broer van de omgekomen 1ste piloot kapitein James K. Hunter.