Archief Communistisch verzet in de Tweede Wereldoorlog gedigitaliseerd
2 juni 2020 · Nieuws
Dit jaar viert Nederland 75 jaar bevrijding. Door de geschiedenis heen zijn veel verhalen verteld over het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Eén belangrijke speler uit de ‘ondergrondse’ is de Communistische Partij van Nederland (CPN). Hun rol in het verzet was onmiskenbaar en zeer intensief, en die betrokkenheid was uiteraard niet zonder risico. Veel verzetsstrijders moesten hun inspanningen met hun leven bekopen. De archiefbronnen van de CPN uit de periode 1940-1945, onderdeel van de collectie van het IISG, zijn met financiering van Metamorfoze en binnen een project van Netwerk Oorlogsbronnen gedigitaliseerd en vanaf nu online beschikbaar. Dat geldt eveneens voor de documenten over omgekomen verzetsstrijders, die na de oorlog verzameld zijn om een Gedenkboek samen te stellen.
Een goed beeld over het reilen en zeilen van de ondergrondse CPN
De vele briefjes en egodocumenten geven samen een gevarieerd beeld an de alledaagse praktijk van het verzet (onderduik, overvallen, illegale pers) in Amsterdam en daarbuiten. Dat maakt het archief bijzonder. Al deze documenten bieden namelijk inkijk op de manier waarop de strijders vormgaven aan het verzet, ooggetuige waren van de ondernomen acties, maar ook hoe zij de soms noodlottige consequenties ondergingen. Zo schrijft CPN-bestuurder Jan Dieters aan zijn vrouw, de dag voordat hij de doodstraf tegen zich hoort spreken: "Ik heb politiek verstand genoeg om te weten dat mijn leven elk uur van de dag aan een zijden draad zou hangen als ik in handen van de Duitsers zou vallen".
Twee brieven van Jan Dieters aan zijn vrouw, voor zijn executie. 1943
Briefje van Cor Borst betreffende af te halen en te verspreiden kranten
Lijst van buitgemaakte goederen bij een overval van de Knok Ploegen op een boerderij
Afscheidsbrief van Lou Jansen aan vrouw en kinderen. 9 oktober 1943
Ingezonden foto's voor het Gedenkboek.
IISG
Archiefstukken over bekende gebeurtenissen
Daarnaast bevat het archief bijzondere stukken over de Februaristaking, de Spoorwegstaking van 1944 en gevangenschap in de kampen Schoorl, Amersfoort en St. Michielsgestel.
Pamflet 'Protesteert tegen de afschuwelijke jodenpogroms' 1941 (februaristaking)
Pamflet 'Het raderwerk staat stil', spoorwegstaking 1944
Schrift met aantekeningen uit de kampen Schoorl, Amersfoort en St. Michielsgestel
Oproep februaristaking.
IISG
Gedenkboek
Na de bevrijding ontstond binnen de CPN het idee om, naast de Erelijst van Gevallenen van het Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie, een Gedenkboek te maken met daarin de namen, foto’s en gegevens over arrestatie en vervolging van de omgekomen communistische verzetsstrijders. In De Waarheid - het illegale verzets- en partijblad van de CPN - werden oproepen geplaatst voor het toesturen van deze informatie. Het Gedenkboek is nooit gepubliceerd, maar de brieven, ingevulde formulieren met hun gegevens en foto’s zijn zorgvuldig bewaard, en later opgeborgen in het CPN-archief dat werd ondergebracht bij het IISG.
De hieruit voortgekomen namenlijst én de bijbehorende documenten van ruim 1000 omgekomen verzetsstrijders zijn n.a.v. het digitaliseringsproject opnieuw geordend en gecorrigeerd door Joop IJisberg, voorzitter van de Stichting tot beheer van de archieven van de CPN. Ook deze documenten zijn nu online te bekijken. Zoals van Gerrit Willem Kastein en de broers Gideon Willem en Jan Karel Boissevain.
Oproep 28 november 1945 'Gedenkboek der Communistische Partij' in De Waarheid
Oproep gedenkboek.
Delpher
Archief online
De stukken zijn nu online beschikbaar via de website van het IISG, zodat iedereen de indrukwekkende brieven en ontroerende egodocumenten kan lezen. De bronnen worden eveneens opgenomen in de website en collectieportal Oorlogsbronnen.nl van Netwerk Oorlogsbronnen. De namen van omgekomen CPN-leden en communistische verzetsstrijders, worden opgenomen in Oorlogslevens.nl, en zo verbonden met andere beschikbare bronnen over hen. Hieronder kunt u het overzicht vast bekijken.
