Begrafenis van mvr. Reydon in Lunteren op 16 februari 1943.Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 90202, publiek domein
Beelden van de NSB: propagandafoto’s in publiek domein
30 mei 2018 · Nieuws
De NSB en beeldvoering. Fotoseries over bijvoorbeeld ‘de verloedering van Amsterdam’ en de SS-opleiding bij Landgoed Avegoor moesten de propagandavoering tijdens de Tweede Wereldoorlog extra kracht bijzetten. Zo’n zeshonderd foto’s van de Fotodienst der NSB zijn nu in het WO2 Open Data Depot opgenomen. Het auteursrecht op de beelden is vervallen en de foto’s in publiek domein zijn online gepubliceerd. Daarmee wordt laagdrempelig onderzoek mogelijk en hergebruik gestimuleerd.
Bekijk de 592 foto's in publiek domein van de Fotodienst der NSB op Wikimedia Commons
De honderden foto’s, onderdeel van de collectie van het NIOD instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, bestaan voornamelijk uit reportages over verschillende onderwerpen. Zoals De strijd om Amsterdam. Dit propagandaoffensief van de NSB in het voorjaar van 1944 (4 maart t/m 13 juni) draaide om de ‘verloedering’ van Amsterdam. De gebruikte leus was “Ontsiering van het stedenschoon te Amsterdam tot welke gebouwen, schuttingen, bouwvallen, reclames, zwarthandelaren en pinda-chineezen behooren”.
Foto uit de serie 'De strijd om Amsterdam' Het Amstelveld, voorheen een vooral Joodse markt.
Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 211920, fotograaf G.H. Cino, publiek domein.
Foto uit de serie 'De strijd om Amsterdam'.
Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 156196, fotograaf A.G. Swart, publiek domein.
SS-Schule Avegoor
Of een reportage over Landgoed Avegoor in Ellecom. Hier vestigde de Nederlandse SS zich in mei 1941. De SS-Schule Avegoor leidde Nederlandse SS’ers op, hierbij stonden vooral paramilitaire trainingen en ideologische vormingslessen hoog in het vaandel. Tijdens de opleidingen droegen de cursisten het uniform van de Waffen-SS. Het was daarentegen geen directe stop op weg naar het Oostfront.
SS-opleidingskamp Avegoor.
Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 186735, publiek domein.
Jeugdstorm
Ook de Jeugdstorm is door de fotografen vastgelegd. De Nationale Jeugdstorm (NJS) was de jongerenorganisatie van de NSB. Sinds de oprichting in 1934 konden ‘Arische’ kinderen van tussen de 10 en 18 jaar toetreden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog lukte het Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken, het hoofd van de Jeugdstorm, om onafhankelijk ten opzichte van de Hitler Jugend te bewaren.
Portret van een meisje van de Jeugdstorm gemaakt in januari 1942.
Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 162816, publiek domein.
NSB-propagandafoto’s in publiek domein
De vrijgekomen beelden zijn onder meer foto’s van een drietal fotografen in dienst van de Fotodienst der NSB: A.G. Swart, G.H. Cino en J.C.M. Otto. Door hun dienstverband bezat de Fotodienst het auteursrecht. En omdat het auteursrecht van een organisatie zeventig jaar na publicatie vervalt, zijn deze foto’s nu publiek domein.
Ook is het auteursrecht in 1944 aan de Staat vervallen, via het Besluit ontbinding landverraderlijke organisaties. Naast de foto's van Cino, Otto en Swart zijn daarom ook foto’s als publiek domein bestempeld waarbij alleen de Fotodienst der NSB als maker bekend is. Via Oorlogsbronnen.nl en de BeeldbankWO2.nl zijn deze circa 700 beelden te vinden (een nadere selectie van deze foto's in publiek domein van de Fotodienst der NSB volgt binnenkort).
WO2 Open Data Depot
Omdat het voor veel individuele erfgoedorganisaties te tijdrovend is om met terugwerkende kracht de juridische status van WO2-collecties te bepalen, heeft het Netwerk Oorlogsbronnen WO2-bronnen in het publieke domein en met open licenties verzameld. Door deze open oorlogsbronnen te publiceren op platforms met een groot publieksbereik, wordt het hergebruik ervan gestimuleerd. Het project WO2 Open Data Depot is mogelijk dankzij het Prins Bernhard Cultuurfonds.
Eerder publiceerden we in het WO2 Open Data Depot zo’n 800 foto’s van verzetsfotograaf Menno Huizinga, zo'n 200 andere open oorlogsbronnen en 171 propagandafilms van de Filmdienst der NSB.
Begrafenis van H. Reydon in Lunteren op 16 februari 1943.
Fotodienst der NSB, collectie NIOD, beeldnr. 90202, publiek domein
Over de fotografen Cino, Otto en Swart
A.G. Swart (1920) woonde in Amsterdam en werd in april 1941 lid van de NSB. Van mei 1941 tot augustus 1944 werkte hij als laborant en fotograaf voor de Fotodienst der NSB. Vanaf augustus verschijnen zijn foto’s in Fotonieuws. Midden 1944 fotografeerde hij voor de Landwacht. Op 10 mei 1945 werd hij gearresteerd.
G.H. Cino (1894 – 1967) werkte sinds midden jaren twintig voor Het Leven. In december 1940 werd hij lid van de NSB. Het Leven werd eind 1941 opgeheven en in juli 1942 krijgt Cino een baan bij de Fotodienst der NSB. Zijn foto’s verschijnen in Volk en Vaderland, Fotonieuws, de Zwarte Soldaat en Storm SS. Op 28 mei 1945 werd hij gearresteerd.
J.C.M. Otto (1913) werd in 1935 lid van de NSB. Evenals zijn vader, die de fotowinkel ‘Het Fotohuis’ in Amersfoort bestierde. Samen fotografeerde ze voor de NSB. In 1937 werd Otto in Het Vaderland de hoffotograaf van Mussert genoemd. Zijn foto’s verschenen in Volk en Vaderland. Eind 1940 werd hij lid van de WA. In 1942 overleed zijn vader en gaat hij werken bij de Fotodienst der N.S.B. Zijn foto’s verschijnen in De Stormmeeuw, de Zwarte Soldaat en in Fotonieuws. In september 1944 sluit hij zich aan bij de Nederlandse Landwacht. Na de bevrijding werd Otto drie jaar geïnterneerd en in 1949 krijgt hij een beroepsverbod van zeven jaar.
Alle drie de fotografen werden door de Commissie voor de Perszuivering voor een periode van 15 jaar verbannen uit het perswezen.
