Pantoffels en rassenleer: de vrouwen van de NSB
Met de invoering van vrouwenkiesrecht en de eerste feministische golf beginnen de denkbeelden over man-vrouwverhoudingen langzaam te veranderen. Onder invloed van deze ontwikkelingen ontstaan er ook verschillende conservatieve tegenbewegingen. De NSVO - een samenvoeging van verschillende nationaal-socialistische vrouwenclubs - is er een van. Om vrouwen te winnen voor het nationaal-socialisme in Nederland richt Mussert in september 1938 de NSVO op. De vrouwen van de NSVO naaien niet alleen pantoffels, maar spelen ook een rol in de richtingenstrijd binnen de NSB.
Janneke Jorna
De oprichting van de NSVO is niet direct een succes. In 1939 telt de organisatie ongeveer duizend leden. Ter vergelijking, de NSB heeft rond die tijd zo’n 37.000 leden. Maar in de loop van de bezetting neemt het animo voor de NSVO toe. Op het hoogtepunt in 1943 heeft de NSVO ruim twintigduizend leden. Dit is deels te verklaren door de gedwongen opheffing van diverse andere vrouwenorganisaties onder druk van de Duitse machthebbers. Een andere verklaring voor deze explosieve groei is de verandering van richting door de nieuw aangestelde leidster.
Organisatie
NSVO
De Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO) werd opgericht op 1 september 1938 en was een nevenorganisatie van de NSB. Het doel van de NSVO was het bevorderen van de nationaalsocialistische wereldbeschouwing onder vrouwen en het ondersteunen van de leden. De NSVO richtte zich vooral op zaken als vorming en voorlichting. Behalve voorbereiding op het moederschap en gezinsverzorging, behoorde daartoe in de oorlog ook rassenleer en rassenhygiëne. Hiernaast verrichtte de NSVO taken op het gebied van frontzorg.
Meer over NSVO
Julia op ten Noort met mevrouw Rost van TonningenOorlogsbronnen | NIOD
Aanvankelijk staat de NSVO onder leiding van de leidsters Julia Op ten Noort en Elisabeth Keers-Laseur. Zij zijn overtuigd van de nazistische rassenleer en erg georiënteerd op nazi-Duitsland. Mussert streeft naar een volledig onafhankelijk nationaal-socialistisch Nederland, dus stelt hij in 1941 Olga de Ruiter-van Lankeren Matthes aan als leidster. Hier wint Mussert de interne machtsstrijd tussen radicale en gematigde facties binnen de NSB.
Mens
Julia op ten Noort
Julia op ten Noort (Amsterdam, 9 november 1910 - nabij Fulda, 30 augustus 1996) was een nationaalsocialistische politiek activist. Ze was vanaf 1938 betrokken bij de opbouw van de Nationaal Socialistische Vrouwen Organisatie (NSVO), de vrouwenorganisatie van de NSB. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.
Meer over Julia op ten Noort
Vrouwen van de NSB brengen de Houzee groet in de Haagse dierentuin in september 1941Oorlogsbronnen | Fotodienst der NSB | NIOD
Vrouwenblad
Ook het beeld van de ideale nationaal-socialistische vrouw verandert. Het blad De Nationaalsocialistische Vrouw, later Nederlandsch Vrouwenleven, wordt in toenemende mate gevuld met tips op het gebied van vrouwenmode, het huishouden en opvoeding. Van een politiek strijdblad wordt het een typisch vrouwenblad om zo meer vrouwen te werven voor de NSVO. Op de foto’s van NSVO-bijeenkomsten zien we activiteiten als het maken van kinderkleding, tassen van touw en pantoffels, en wordt geoefend met het verzorgen van kinderen. Zo houdt de afdeling Moederdienst zich bezig met het geven van cursussen voor het huishouden, zuigelingenzorg, EHBO en opvoeding.
Eerste Moederschool in Arnhem, geopend op 2 mei 1942. Vrouwen tijdens een naai- en verstelmiddag om van oude kledingstukken nieuwe te maken.Oorlogsbronnen | Fotodienst der NSB | NIOD
Vrouwen van de NSVO nemen de maat op voor het maken van een korte broekOorlogsbronnen | Fotodienst der NSB | NIOD
Ook zijn de NSVO-leden druk bezig met collecteren. Na de inval in de Sovjet-Unie begint leidster Olga een grote inzamelactie voor het Duitse Rode Kruis. Dit levert maar liefst tachtigduizend gulden op. Een deel van het geld gaat naar Kareol, het herstellingsoord voor Nederlandse gewonden. De rest van het bedrag wordt in ontvangst genomen door mevrouw Seyss-Inquart. Later bezoekt Olga Nederlandse Waffen-SS’ers die herstellen van aan het Oostfront opgelopen verwondingen in de Lazaret te Rosmalen.
Mens
Olga de Ruiter
Olga de Ruiter (Amsterdam, 14 april 1902 - Diepenveen, 13 september 1982) was leider van de Nationaal-socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO) van maart 1941 tot 1 augustus 1943. Ze verliet de NSB samen met haar man, Joost Wieger de Ruiter, na een verschil van mening met Anton Mussert. Na de bevrijding werd zij veroordeeld tot 3,5 jaar detentie en zat zij vast in Kamp Vught en Maastricht. Bron: WO2 Biografieën Netwerk Oorlogsbronnen.
Meer over Olga de RuiterOok in de aanloop naar de bevrijding speelt de NSVO een belangrijke rol. Op Dolle Dinsdag vluchten veel NSB’ers met het hele gezin richting Duitsland, maar een groot deel keert al snel weer terug wanneer blijkt dat de bevrijding nog niet aanstaande is. De NSVO-leden regelen de verzorging van deze vluchtelingen.
Bestraffing
Na de bevrijding worden naast mannelijke NSB-leden worden ook veel vrouwelijke leden opgepakt. Ze worden opgesloten in geïmproviseerde kampen. Ook een deel van de kinderen wordt opgesloten, meestal totdat opvang geregeld is via familie of Bureau Bijzondere Jeugdzorg. Maar de vrouwen zitten vaak minimaal een jaar in voorarrest. Hiermee worden niet alleen mannelijke NSB’ers uit de maatschappij verwijderd, hele gezinnen worden uit elkaar getrokken.
