Februaristaking •25 februari 2020
Staakt! Staakt! Staakt! De slachtoffers van de Februaristaking
Al wekenlang wordt een grote staking voorbereid, als de Razzia van Amsterdam plaatsvindt. Deze vormt voor leden van de illegale Communistische Partij van Nederland (CPN) aanleiding om de staking in werking te zetten. Zo'n tienduizend medewerkers van verschillende bedrijven leggen het werk neer, en staken op 25 en 26 februari in Amsterdam. De staking slaat ook over naar andere plaatsen en bedrijven. Onder andere in Zaandam, Utrecht, Haarlem en Velsen. De bezetter grijpt met harde hand in.
Janneke Jorna
Conducteurs en trambestuurder in de Amsterdamse Sarphatistraat.
Oorlogsbronnen.nl | Paul Krüger | Verzetsmuseum Amsterdam
Gearresteerd en mishandeld
De staking wordt op 26 februari neergeslagen. Hierbij vallen in Amsterdam negen doden en tientallen gewonden. Ook worden er in de hoofdstad zo’n tweehonderd mensen gearresteerd. Vanwege overvolle gevangenissen worden 150 arrestanten naar het Lloyd Hotel gebracht, in de kelder verhoord en soms ook ernstig mishandeld. Eén van heen is mede-organisator van de Februaristaking Piet Nak. Maar zijn rol komt niet aan het daglicht en op 17 maart worden, op vier na, alle stakers uit het Lloyd Hotel vrijgelaten. Ook Piet Nak. Hij overleeft de bezetting.
Organisatie
Gevangenis Lloyd Hotel
Het Lloyd Hotel is een hotelgebouw in het Oostelijk Havengebied van Amsterdam dat in 1939 in gebruik werd genomen voor de opvang van Joodse vluchtelingen uit Duitsland. Vanaf de Februaristaking in 1941 werd het gebouw door de Duitsers gebruikt als gevangenis onder de naam Huis van Bewaring III voor kortgestraften en preventief gedetineerden.
Meer over Gevangenis Lloyd Hotel
Bekanntmachung. Maatregelen naar aanleiding van de Februaristaking op 26 februari 1941.Oorlogsbronnen.nl | Oorlogsmuseum Overloon
Gebeurtenis
Februaristaking
De Februaristaking vond plaats op 25 en 26 februari 1941, uit protest tegen de Jodenvervolging. De staking begon in Amsterdam en breidde uit naar Hilversum, de Zaanstreek, Haarlem, Velsen en Utrecht. De Duitse bezetter drukte de Februaristaking met veel geweld de kop in.
Meer over Februaristaking
Vijftien geuzen en drie stakers
Voor sommige stakers loopt het minder goed af. Hermanus Coenradi (links), Joseph Eijl en Eduard Hellendoorn worden geëxecuteerd op 13 maart 1941. Zij worden genoemd in het bekende Lied der achttien dooden van Jan Campert. Dit gedicht gaat over het proces tegen de verzetsgroep de Geuzen, waar achttien leden de doodstraf krijgen opgelegd. Maar omdat drie van hen minderjarig zijn, ontsnappen zij aan de dood. Drie Februaristakers komen in hun plaats. De achttien mannen worden op de Waalsdorpervlakte geëxecuteerd.
Organisatie
De Geuzen
De Geuzen of het Geuzenverzet was een verzetsgroep die al in mei 1940 onder leiding van de Schiedammer Bernard IJzerdraat ontstond en in 1941 door de Duitse bezetter werd opgerold.
Meer over De Geuzen
Eduard Hellendoorn.Oorlogsbronnen.nl | Oorlogsgravenstichting
Joseph Eijl.Oorlogsbronnen.nl | Oorlogsgravenstichting
Oorlogslevens
Achttien doden
OORLOGSLEVENS | Wie waren de achttien slachtoffers uit Camperts Het lied der achttien dooden?
Meer over Achttien dodenVervolging communisten
In het najaar van 1941 worden nog eens 22 communistische organisatoren, twintig mannen en twee vrouwen, berecht. Inmiddels is nazi Duitsland in oorlog met de Sovjet Unie en worden ook in bezet Nederland communisten in toenemende mate opgespoord en vervolgd. Het proces tegen de organisatoren vindt plaats tussen 8 en 18 september 1941 in Den Haag. Ze worden veroordeeld tot tuchthuisstraffen in Duitse gevangenissen. Twee van hen overleven dit niet. Adrianus van Waert overlijdt op 9 juni 1942 in de gevangenis in Rheinbach aan mishandeling en Joseph Jacques van Weezel overlijdt eind april 1945 tijdens of na een dodenmars vanuit Kamp Dachau.
Gebeurtenis
Dodenmars vanuit Dachau
De Dodenmars vanuit Dachau startte op 26 april 1945. Ongeveer 7000 kampgevangenen begonnen aan een erbarmelijke tocht per voet, onder toeziend oog van enkele SS-bewakers. Velen bezweken als gevolg van honger, kou of uitputting of omdat zij werden doodgeschoten door de bewakers.
Meer over Dodenmars vanuit Dachau
Steun betuigen
Het grootste deel van de veroordeelde organisatoren van de Februaristaking overleeft het leed in de gevangenissen en kampen. Bijvoorbeeld de Joodse communist Rosa Boekdrukker. Rosa wordt in 1938 lid van de CPN en is na haar scheiding in 1939 een alleenstaande vrouw. Op 9 april 1941 wordt Rosa gearresteerd wegens betrokkenheid bij de Februaristaking. Tijdens het proces schrijft ze aan haar ouders, die in Palestina wonen, dat het zwart ziet van de mensen buiten de rechtbank. Het communistisch verzet heeft familieleden en vrienden van de aangeklaagden opgeroepen hun steun te betuigen. Rosa wordt veroordeeld tot tien jaar tuchthuisstraf.
Oorlogslevens
Rosa Boekdrukker
OORLOGSLEVENS | Rosa Boekdrukker is tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangene in het Oranjehotel, Tuchthuis Fuhlsbüttel en Kamp Bergen Belsen, maar overleeft. Verdiep je in haar oorlogsleven.
Meer over Rosa Boekdrukker
