Nieuwe-Kraaijertpolder, 1623-1959

Inleiding De Nieuwe-Kraaijertpolder is groot 1195 ha, met een belastbare oppervlakte van 1156.94.54 ha, waarvan 1098.27.96 ha schotbare gronden en 58.67.58 ha vronen. De polder ligt in de gemeenten 's-Heer Arendskerke, 's-Heerenhoek en Ovezande. In 1604 vroegen de ambachtsheren van 's-Heer Arendskerke, Ovezande en Heinkenszand octrooi aan de Staten van Zeeland om de nog nooit bedijkte aanwassen in het Sloe te bedijken. Het recht op deze schorren hadden de ambachtsheren reeds in 1395 van Albrecht van Beieren verkregen. Er rezen echter moeilijkheden over de condities waarop het octrooi verleend zou worden. De ambachtsheren verzochten n.l. voor altijd de eigendom van de tienden van de Graaflijkheid. Eerst in 1611 waren de Statenleden het eens en op 10 juni 1611 werd het octrooi verleend, met vrijdommen "als ooyt eenige bedijckinge 't sedert twintigh jaaren herwaerts vergunt ende geoctroyeert is geweest". De eigendom van de tienden van de Graaflijkheid verkregen de ambachtsheren voor jaarlijks zes groten Vls per gemet. De bedijking van de polder is vlot verlopen. In maart 1612 werd met de aanleg van de dijk begonnen en reeds op 11 mei was de polder beverst. De polder is, voorzover bekend, nooit overstroomd geweest. De naam de Weel is dus ten onrechte aan een afgedaalde kreek gegeven tussen de Vijfde- en Zesde Dwarsweg. Op de kaart van Hattinga van de West-Kraaijertpolder wordt dit water het Heynkensantse Binnen Gadt genoemd. De suatie van de polder vond tot 1875 plaats door de uitwateringssluis in de noordelijke dijk op de Schenge. In verband met de inpoldering van de Schengepolder werd het waterschap voor de uitwatering door de Sluis in de Piet opgericht, waarbij ook de Nieuwe-Kraaijertpolder was aangesloten. De waterstaatkundige toestand van de polder is ongunstig, doordat het middendeel van de polder tussen de Eerste- en Derde Dwarsweg hoger dan de overige gedeelten ligt. Het laagst gelegen gedeelte ligt te 's-Heerenhoek. In 1928 heeft men om een einde te maken aan de wateroverlast een gemaal bij de Derde Dwarsweg gebouwd. Ook enkele particulieren hebben een gemaal gesticht. Het hoger gelegen gedeelte heeft vooral 's zomers van uitdroging te lijden. Om het water te kunnen vasthouden heeft men omstreeks 1950 stuwen geplaatst. In de rekeningen wordt tot 1834 de post kade- en havengeld vermeld. Voor het onderhoud van de kade en haven werden ingevolge de resolutie van de ambachtsheren van 's-Heer Arendskerke van 10 juni 1756, gelden geheven. Deze kade heeft waarschijnlijk bij de sluiskil gelegen aan de noordelijke dijk, daar alleen deze dijk tussen 1696 en 1874 waterkerend was. In verband met de polderconcentratie op Zuid-Beveland werd de polder opgeheven en opgenomen in het per 1 januari 1959 nieuw gevormde waterschap De brede watering van Zuid-Beveland. Toch loopt het archief nog verder, doordat het polderbestuur de lopende zaken in 1959 afhandelde. Literatuur Provinciale almanak 1958. Resoluties van de Staten van Zeeland van 10 juni 1611. Groot Plakkaatboek, deel II, 1843. Historie van 's-Heerenhoek, Chr. F. Hoornick, Gemeenteblad van 's-Heerenhoek, sept.-nov. 1966.