Nationale Bond Landbouw en Maatschappij

Begin jaren dertig werden in ons land diverse provinciale boerenbonden opgericht. Vanaf het begin was de samenwerking hecht. Bij belangrijke zaken werd naar buiten toe opgetreden onder de naam 'Samenwerkende Boerenbonden'. Al verscheidene keren werd er aangedrongen op de vorming van één nationale bond. Op 29 mei 1933 werd in Meppel tot de oprichting van een landelijke bond besloten, genaamd Nationale Bond Landbouw en Maatschappij. In 1935, vlak voor de Statenverkiezingen, adviseerde het bestuur van L en M de leden om op de NSB te stemmen, met het oog op het landbouwprogramma van deze partij. De verkiezingen werden een groot succes voor de NSB en de andere politieke partijen verweten L en M dat zij te vriendelijk was geweest voor deze partij. In 1935 was L en M er toch in geslaagd om wat meer ontzag te verwerven in Nederland. Per 1 augustus 1934 verscheen het nieuwsblad "Landbouw en Maatschappij" wekelijks. Vanaf 1 oktober 1936 verscheen te Meppel het "Agrarisch Nieuwsblad", het eer¬ste jaar drie keer per week, vanaf 1 oktober 1937 dagelijks. Het was een uitgave verzorgd door een aan L en M gelieerde combinatie. Het Agrarisch Nieuwsblad helde over naar bedekte NSB- en nazi¬propaganda. L en M kende voor- en tegenstanders van de NSB. Maar zij werd min of meer de fascistische hoek in gedreven, doordat zij kritiek uitoefende op de democratie. Vanaf 1938 hadden pogingen tot samenwerking met andere organisaties zo goed als geen resultaat meer, hoewel binnen landbouwkringen de gesprekken met anderen toch gaande werden gehouden. Op de vergadering van het hoofdbestuur van 31 juli 1939 werd verkondigd dat het parlementarisme had gefaald en dat daarom samenwerking zou moeten worden gezocht met andere groepen, die een autoritaire staatsvorm nastreefden, om zo te komen tot een nationale concentratie. De Duitse inval in Polen, met daaropvolgend de Engelse en Franse oorlogsverklaring aan Duitsland, noodzaakte het bestuur van L en M echter om zijn staatkundig streven voorlopig te laten varen. In mei 1940, na de Duitse inval, stond L en M de opbouw van een nieuwe volksgemeenschap voor ogen, waarin de scheidsmuren tussen de verschillende bevolkingsgroepen zouden verdwijnen. Eind juni besloot L en M zelfstandig te proberen de reorganisatie van de Nederlandse landbouw te verwezenlijken. In juli vonden hiertoe de eerste contacten plaats met de Duitse autoriteiten. In diezelfde maand was het Nederlandsch Boerenfront tot stand gekomen, gegroeid uit de Agrarische Dienst van de NSB. De beslissing tot een fusie met het Boerenfront viel in de ledenraadsvergadering van 11 november 1940. Direct na de aansluiting trok Smid zich terug uit het bestuur. Eind december 1940 werd de Nationale Bond Landbouw en Maatschappij ontbonden. Het archief bevat o.a. notulen van vergaderingen, correspondentie, circulaires en stukken met betrekking tot landdagen, propaganda en jeugdclubs.