Leiden, monument aan de Hooglandsekerkgracht

Het monument aan de Hooglandsekerkgracht te Leiden herinnert aan de bevrijding. Oprichting De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de buurtvereniging 'Om de St.-Pancras'. De buurtvereniging vroeg bij schrijven van 14 maart 1946 toestemming aan B. en W. van Leiden, waarbij erop gewezen werd dat er contact geweest was met de vereniging Oud Leiden en architect Hugo van Oerle, die geen bezwaar hadden. Bij Gemeentewerken dacht men er echter anders over: 'Een gevelsteen van 40 x 70 cm, geplaatst als op bijgaande teekening is aangegeven, in den gevel van het Weeshuis zal zeer sterk domineeren en storend werken in de fijn verdeelden gevel. Een steen van kleinere afmeting, bijv. 34 x 54 cm, enkele lagen onder den band aangebracht, zal m.i. juister zijn. Het ontwerp zelf is zeer onevenwichtig en vertoont een zwakke vlakverdeeling. Het geheel is zoo weinig zeggend, dat voor het nageslacht een dergelijke steen geen waarde heeft. De ontwerper had er toch wel meer rekening mede mogen houden, dat de steen in een historischen gevel is gedacht, welke dusdanige kwaliteiten bezit, dat hij is opgenomen in de lijst van Rijksmonumenten.' De buurtvereniging gaf toe en liet de Leiderdorpse beeldhouwer L.G. Verstoep een aangepast ontwerp maken dat wel ieders goedkeuring wegdroeg. Zelfs de Commissie van Advies voor de Oorlogs- of Vredesgedenkteekens in de provincie Zuid-Holland, de Centrale Commissie voor Oorlogs- of Vredesgedenkteekens te Amsterdam en de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen keurden bij schrijven van 22 januari 1947 het ontwerp goed, maar toen zat de steen al bijna een jaar in de gevel. Onthulling Het monument is onthuld op 4 mei 1946 door loco-burgemeester J.A. Riedel. In een toespraak zei de burgemeester: 'Als het nageslacht dezen steen zal zien, welke gevoelens zullen dan bij haar opkomen? Wij kunnen niet verwachten dat het nageslacht zich in de ellende, welke wij hebben medegemaakt, zal gaan verplaatsen. Wij kunnen slechts den wensch uiten, dat God verhoede, dat het door zulk een wreeden en meedoogenloozen oorlog wordt getroffen'. De bijeenkomst werd besloten met het zingen van het vlaggenlied door de kinderen van het Weeshuis. Tijdens de plechtigheid werd ook een toespraak gehouden door prof. R.P. Cleveringa (1894-1980).