Groningen, Bevrijdingsbos

Het Bevrijdingsbos in Groningen is een eerbetoon en dankbetuiging aan de Canadese veteranen van de Tweede Canadese Infanteriedivisie, die tussen 13 en 16 april 1945 onder leiding van generaal A.B. Matthews de stad hebben bevrijd. Met dit bos zal de herinnering aan de offers die Canadezen, Polen, Belgen en andere buitenlandse militairen en de Nederlandse verzetsstrijders voor de vrijheid brachten, levend gehouden worden. De Britse veldmaarschalk Montgomery had aan Canadese soldaten opdracht gegeven Oost- en Noord-Nederland te bevrijden. Op deze wijze zouden de Duitse troepen in het westen van het land worden afgesneden, wat de overgave ongetwijfeld zou bespoedigen. De Canadezen leverden zware gevechten om de IJsselsteden Doesburg, Zutphen en Deventer, maar konden daarna aanzienlijke vorderingen maken. Voor de bevrijding van Noord-Nederland werden twee infanteriedivisies en een tankdivisie ingezet. De Derde Canadese Infanteriedivisie zou Friesland bevrijden en de Tweede Canadese Infanteriedivisie zou de aanval op Groningen richten, terwijl de Poolse tankdivisie het oostelijke deel van Noord-Nederland zou bevrijden. De operaties werden ondersteund door de landing van honderden Belgische en Franse parachutisten in Drenthe. De bevrijding van de provincie Groningen voltrok zich in drie regio's: de grensstreek tussen Musselkanaal en de Dollard, de stad Groningen en het 'bruggenhoofd Delfzijl'. Een verkenningseenheid van de Eerste Poolse Pantserdivisie overschreed op 11 april 1945 bij Musselkanaal de provinciegrens. Vervolgens rukten zij op in noordelijke richting naar Winschoten. De tweede geallieerde opmarsroute was gericht op de stad Groningen. De Canadese Tweede Infanteriedivisie richtte op het vliegveld Eelde een uitvalsbasis in voor het zware rijdende materieel en concentreerde zich vervolgens op de verovering van de stad Groningen. Op vrijdagmiddag 13 april 1945 april trokken de Canadezen via de Paterswoldseweg de stad Groningen binnen. Al snel slaagden ze erin de eerste Duitse hindernissen op te ruimen en de straten binnen te dringen. Ter hoogte van het Stadspark sneuvelde in de stad de eerste Canadese soldaat (Fred Butterworth), toen de voorste Sherman-tank door een Panzerfaust in de toren werd geraakt. Een dag later veroverden de Canadezen na harde gevechten de zuidelijke stadswijken, waarbij tal van doden vielen. Ook lukte het hen de bruggen in handen te krijgen, zodat zij tot in de oude binnenstad konden doordringen. De bevrijders slaagden er zondag 15 april 1945 in de westelijke en noordwestelijke stadswijken van vijanden te zuiveren. Wel werd een deel van het Groningse centrum (met name rond de Grote Markt) in de as gelegd. Dit was vooral het gevolg van de snelle opmars van de geallieerden, waardoor de bezetter (in totaal circa 6.500 man) zich niet tijdig kon terugtrekken op de Rabenhauptkazerne aan de Hereweg. Deze kazerne had als belangrijkste weerstandsbastion moeten dienen. Het laatste verzet werd geboden vanuit het (voormalige) Rijksarchief aan de St.-Jansstraat/Singelstraat. Hier vond de Duitse overgave plaats, toen de Canadezen op maandagmorgen 16 april 1945 de binnenstad verder insloten. Op aanwijzing van een gevangengenomen Duitse officier probeerde Lt.Col. Dextraze, O.C.-officer van de Fusilliers Mont-Royal, de Duitse garnizoenscommandant te spreken te krijgen. Daartoe ging hij vergezeld van zijn adjudant, een tolk en enkele soldaten rechtstreeks naar het vijandelijk hoofdkwartier in het Rijksarchief. De Duitse garnizoenscommandant beëindigde de zinloze strijd en gaf de stad over. Op 17 april 1945 richtte koningin Wilhelmina zich in De Groninger Oranjebode (het mededelingenblad van de gezamenlijke illegale Groninger pers) tot de bevrijde Groningers: 'Het uur der bevrijding is thans ook voor U aangebroken. Het oogenblik, waarop Ik en U met zooveel spanning en ongeduld gewacht hebben, is daar.' De bevrijding van de stad Groningen was inderdaad een feit, maar er waren een paar dagen van zware strijd aan voorafgegaan. Onder de burgerbevolking waren 106 doden te betreuren. Volgens H.M. Huizinga telden de Canadezen 209 doden en gewonden samen, terwijl er aan Duitse zijde enkele honderden sneuvelden. Generaal A.B. Matthews, commandant van de Tweede Canadese Infanteriedivisie die Groningen bevrijdde, werd enkele dagen na de Duitse overgave op het stadhuis ontvangen door burgemeester mr. P.W.J.H. Cort van der Linden. De generaal kreeg de hoogste onderscheiding die de gemeente kan verlenen: zijn naam werd ingeschreven in het Gulden Boek van de stad en aan hem werd de Bronzen Erepenning toegekend. Oprichting Op 24 februari 1992 besloot het Gemeentelijk 5 mei Comité een 'Canadees bos' aan te leggen als levend eerbetoon aan de Canadese bevrijders. Op 23 maart 1992 werd de Stichting Gronings Bevrijdingsbos opgericht. De gemeenteraad van Groningen stelde zes hectare land ter beschikking voor de aanplant van 30.000 esdoorns. Dit aantal bomen was het resultaat van een actie, waarbij certificaten werden verkocht voor de adoptie van een of meer bomen. De eerste boom werd geplant op 5 mei 1992. Aangezien ervoor werd gekozen om met het bos ook andere geallieerde militairen en Nederlandse verzetsmensen te herdenken, is ervan afgezien de naam 'Canadees Bos' te gebruiken. Onthulling Het Bevrijdingsbos werd op 5 mei 1995 geopend in aanwezigheid van meer dan 200 Canadese bevrijders en verzetsmensen. Samen met schoolkinderen werden op deze dag (ter gelegenheid van de 50ste herdenking van de bevrijding) meer dan 120 perenbomen geplant. Sprekende beelden: lees hier het getuigenverhaal van Hans Matthijsse