Collectie Utrechts verzet

Algemeen Evenals elders in den lande ontstonden ook in de stad Utrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatselijke verzetsgroepen en afdelingen van landelijke illegale organisaties, elk met zijn eigen doelstellingen en werkwijze. Al deze groeperingen hebben weinig geschreven stukken nagelaten. Uit veiligheidsoverwegingen werd zo min mogelijk op papier gezet en als dat al onvermijdelijk was, werden de brieven, rapporten en aantekeningen weer snel vernietigd om te voorkomen dat ze bij arrestatie van een betrokkene of bij de huiszoeking in diens woning in handen zouden vallen van de Duitsers. Bovendien vond zowel het onderling overleg als de uitwisseling van berichten in de eerste jaren plaats tijdens persoonlijke contacten. Toen het voor de meeste mannen steeds gevaarlijker werd om zich op straat te begeven, omdat ze zich aan hun wegvoering naar Duitsland hadden onttrokken of wegens deutschfeindliche handelingen door de Duitse opsporingsdiensten werden gezocht, kwamen veel vrouwen de gelederen van de illegale organisaties versterken om als koerierster de berichten mondeling over te brengen. Toen men na de invasie in Normandië grootschaliger ging opereren, moesten de vele en dikwijls gedetailleerde berichten aan mede-verzetsstrijders steeds vaker op schrift worden gesteld omdat ze niet meer in een eenvoudige mondelinge boodschap konden worden vervat. De bewaard gebleven stukken dateren dan ook merendeels uit de periode 1944-'45. Talrijk zijn ze niet, omdat ze doorgaans door de ontvanger werden vernietigd als de desbetreffende zaak niet langer aan de orde was. Toch geven ze een indruk van de illegale acties in oorlogstijd en van de wijze waarop deze werden voorbereid en uitgevoerd. Omdat in deze collectie losse stukken dikwijls weinig verband te bespeuren valt, wordt in deze inleiding enige uitleg gegeven omtrent de organisaties waarvan zij afkomstig zijn. Tenslotte wordt erop gewezen, dat lang niet alle verzetsgroepen die in Utrecht werkzaam waren, documenten hebben nagelaten. Dat geldt met name voor de vele vervalsingscentrales, de inlichtingendiensten, de illegale pers en de groep die zich bezighield met het in veiligheid brengen van geallieerde vliegeniers.