Inventaris van de archieven van de Nederlands Hervormde Gemeente te Oosterhout

Inventaris van de archieven van de Nederlands Hervormde Gemeente te Oosterhout, 1651-1983 Bereik en inhoud: Bron website PGO Ontstaan van de Hervormde Gemeente in Oosterhout. Al in de tweede helft van de 16e eeuw zijn er protestanten in Oosterhout. Pas in1609, bij het sluiten van het Twaalfjarig Bestand, ontstond ook in Oosterhout de mogelijkheid om de Calvinisten officieel te tolereren. In hetzelfde jaar werd door de Staten Generaal gedecreteerd dat in de dorpen van de Baronie van Breda predikanten geplaatst moesten worden. De eerste vaste predikant, Adrianus Radeus (de Raedt), deed zijn intrede op 7 november 1613 bij de toen nog zogeheten “Gereformeerde Gemeente”. In 1614 kocht de Gereformeerde Gemeente een huis in de nabijheid van de Sint Jan aan de Markt. Dit huis werd ingericht als kerkgebouw en protestantse school. Bij de kerk werd een toren gebouwd die in 1631 door rooms-katholieken werd verwoest. In 1646 werd de kerk vergroot en een nieuwe toren gebouwd. De Gereformeerde Gemeente voelde zich echter nog steeds bedreigd en vroeg bescherming bij Prins Frederik Hendrik. Bij het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648 werd de rooms-katholieke eredienst verboden; de Calvinistische religie werd staatsgodsdienst. De Sint Jan werd toegewezen aan de protestanten. De Sint Jan werd ontdaan van alle beelden en altaren en in 1649 vond er de eerste eredienst plaats. Twee jaar later werd de niet meer in gebruik zijnde schoolkerk verkocht aan de smid. De Gereformeerde Gemeente groeide inmiddels gestaag. In 1698 telde de gemeente 200 auditores (toehoorders, kerkgangers), waarvan 165 communicantes (deelnemers aan het Heilig Avondmaal, belijdende leden dus). Bij de oprichting van de Bataafse Republiek werd besloten kerk en staat te scheiden (1796). Daarbij werd de naam van de Gereformeerde Gemeente gewijzigd in Hervormde Kerk. Koning Lodewijk Napoleon ging over tot herverdeling van kerkelijke goederen en gebouwen. De Sint Jan moest in 1810 weer aan de oorspronkelijke eigenaren worden teruggegeven. In de Rulstraat werd een nieuwe kerk gebouwd, de huidige Vredeskerk. Nederlands Hervormde Gemeente Oosterhout Archiefvormers: