Oud-Wolphaartsdijkpolder, 1604-1959

Inleiding Het waterschap Oud-Wolphaartsdijk, bestaande uit de polders Oosterland 386 ha, Zuiderland 140 ha, Fredericus 6 ha en Oud-Sabbinge 128 ha, is groot 661 ha met een belastbare oppervlakte van 626.2288 ha dijkerslanden en 126767 ha vronen. Het eiland Wolphaartsdijk werd in ca. 850 reeds bewoond. Het werd vermoedelijk bedijkt door een Wolfaert, waaraan het eiland zijn naam ontleend zou hebben. In de 13de eeuw was het eiland tamelijk groot en bestond uit drie ambachten, n.l. Sabbinge, Oostkerke en Westkerke. In de nu volgende eeuwen verloor het echter aanzienlijke stukken grond. In 1334 ging een groot deel van het eiland verloren. Het overgebleven gedeelte van het Sabbingerambacht vormt sedertdien een afzonderlijke polder, Oud-Sabbinge, ook wel het Oudeland genoemd. Op 5 januari 1359 verkregen Jan van Sabbinge en zijn neven vergunning tot herdijking van "den polre Wolphaertsdijc", toen het Zuiderland genoemd. Weinig jaren later op 15 april 1370 gaf hertog Albrecht aan Willeman Rengerszn. van Cats, rentmeester-generaal van Beooster- en kort daarna ook van Bewester-Scholde, het verdronken ambacht Oostkerke met het daarbij behorende Hongersdijk ter bedijking uit. Een gedeelte hiervan werd bedijkt en de Oosterlandpolder genoemd. In 1429 werd ook het overige gedeelte beverst, welke polder de naam kreeg van Hongersdijk. Deze polder ging echter op 14 januari 1551 weer verloren. Ook de polders Hardebolleke, die waarschijnlijk ten noorden van de Oosterlandpolder tegen de inlage in het nnw van de polder gelegen moet hebben, Zichuyt en Beroeken werden bedijkt. De juiste ligging en het jaar van bedijking en wanneer deze polders weer verloren zijn gegaan, is niet bekend. De Fredericuspolder, waarschijnlijk een doelloos geworden spuikom ten tijde van de indijking van de Heerenpolder in 1649, is mogelijk genoemd naar Frederik van Watervliet, één van de ambachtsgerechtigden van Wolphaartsdijk. Door de vele stormvloeden in de 16de eeuw en de oorlog met Spanje verkeerde het eiland in een slechte toestand. In 1577 stonden de Staten van Zeeland een heffing over het gehele gewest toe ter ondersteuning van Wolphaartsdijk en in 1587 kon Wolphaartsdijk de helft van de opbrengst van de gemene middelen gebruiken voor het onderhoud van de dijken. In 1577 werden de nog overgebleven polders Oud-Sabbinge, Oosterland en Zuiderland onder één bestuur gebracht met de naam Oud-Wolphaartsdijk. Sedertdien is door aanlanding en inpolderingen de toestand beter geworden, ofschoon de Zuidvliet zorgen baarden. In 1700 en 1711 werden inlaagdijken aan de nnw- en nno zijde van de Oosterlandpolder gelegd. In verband met mogelijke grondbraken was men het in 1793 niet eens over de plaats van de toen te bouwen suatiesluis in de noordelijke dijk van de Oosterlandpolder. In 1953 inundeerde tengevolge van de stormvloed het waterschap. De polders Oud-Sabbinge, Zuiderland en Fredericus liepen onder water, doordat de coupures in de binnendijken niet gesloten waren. De uitwateringssluis bleef echter onbeschadigd en op 24 februari was het waterschap drooggevallen. De suatie van het waterschap vond plaats door de sluis in de Fredericuspolder, die het water in de haven aan de Garnalenkreek loosde. In verband met de bedijking van de Heerenpolder in 1649, werd de suatie verlegd naar de zuidelijke dijk van de Oost-Nieuwlandpolder aan het Wolphaartsdijksegat. Deze uitwatering voldeed echter spoedig niet meer en op 10 mei 1679 sloten de ambachtsheren en ingelanden van Oud-Wolphaartsdijk, de Oost-Nieuwland- en Heerenpolder een suatieovereenkomst om het oppervlaktewater via de sluis in de noordoosthoek van de Heerenpolder te lozen, die toen vernieuwd werd. Ook deze sluis verlandde en in 1763 moest men hier een nieuwe sluis bouwen, terwijl in 1767 nog een grote spuikom werd aangelegd. In 1793 bleek dat deze sluis geheel verland was en besloot men tot de bouw van een nieuwe sluis in de noordelijke dijk van de Oosterlandpolder, bij het veer op Kortgene, die in 1795 gereed kwam. Sedert 1846/1847 sueerde ook de toen bedijkte De Perponcherpolder door de sluis aan de Oosterlandpolder. Bij het Koninklijk Besluit van 1 september 1882 nr. 15 werd het waterschap voor de uitwatering door de Sluis aan den Oosterlandpolder ingesteld, die het waterschap Oud-Wolphaartsdijk en de polders Heeren, Oost-Nieuwland en De Perponcher omvatte. Zie voor de geschiedenis van de kade en haven de inleiding van de inventaris van het waterschap voor de uitwatering door de Sluis aan den Oosterlandpolder. In 1874 werd er door het bestuur beweerd dat er geen oud-archief was, doch dit werd in 1920 wel aangetroffen. Van het administratiekantoor J.Q.C. Lenshoek in Kloetinge werden stukken uit de 18 en 19 eeuw ten geschenke ontvangen o.a. enige overlopers. Veel stukken uit de 18de en 19de eeuw betreffen zowel het waterschap als de polders Heeren, Oost-Nieuwland, Westerland, Westkerke, Oud-Sabbinge en het waterschap voor de uitwatering door de Sluis aan den Oosterlandpolder, doordat de administratie van deze waterschappen en polders door één persoon werd gevoerd, wat in de stukken zijn neerslag heeft gehad. Het waterschap werd in verband met de polderconcentratie op Zuid-Beveland opgeheven en opgenomen in het per 1 januari 1959 nieuw gevormde waterschap De brede watering van Zuid-Beveland. Het archief loopt echter nog verder, doordat het dagelijks bestuur in 1959 de lopende zaken afhandelde. Literatuur Van der Aa. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, 12de deel blz. 577 e.v. 1849. J. van der Baan. Wolfaartsdijk geschetst als eiland en als ambachtsheerlijkheid, als burgerlijke en als kerkelijke gemeente, 1866. Rijkswaterstaat. Verslag over de stormvloed 1953. 1961. Provinciale almanak 1958.