Vereniging Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting (ZHDI), 1900-1996

Inleiding De Vereniging Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting te Middelburg werd opgericht op 13 juni 1900. Haar doel was de 'uitoefening van de dienst der christelijke barmhartigheid door daartoe gevormde diakonessen, voornamelijk aan kranken en armen in hunne woningen en de opleiding tot het diakonessenambt'. Uiteindelijk zou dit moeten leiden tot de bouw van een diakonessenhuis in Zeeland, maar zover is het echter nooit gekomen. Het bestuur van de vereniging bestond uit minstens zeven leden, die allen lidmaten van de Nederlandse Hervormde Kerk dienden te zijn. Aanvankelijk was er zowel een Provinciale Vereniging Zeeland, als zelfstandige plaatselijke afdelingen (aanvankellijk 'plaatselijke comité's' genaamd), o.a. in Middelburg, Goes en nog een andere in Zuid-Beveland. Hiervan bleef uiteindelijk alleen de afdeling Middelburg over, die in 1945 twee diakonessen in dienst had, uitgeleend door het Diakonessenhuis Bronovo in Den Haag. Teneinde in verband met de gestegen kosten rijkssubsidie te verkrijgen, diende men een vereniging met leden op te richten. De subsidie was afhankelijk van het aantal leden. Omdat het aantal hervormde leden te gering zou zijn werd in 1946 op initiatief van de Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting de Vereniging voor Diakonessen Arbeid (VDA) opgericht, bestaande uit twaalf bestuursleden, waarvan vijf hervormden, drie gereformeerden, één Lutheraan, één doopsgezinde, één christelijk gereformeerde en één oud-gereformeerde. Deze vereniging werd nu belast met uitvoering van de taken van de diakonesseninrichting. De inkomsten van de Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting werden voortaan uitgekeerd aan de VDA. In de jaren vijftig sloot de VDA zich aan bij het protestantse Oranje-Groene Kruis. Na een fusie van alle kruisverenigingen in 1970 werd de VDA opgeheven. De Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting kon door een notaris buiten deze fusie worden gehouden en had via legaten een behoorlijk vermogen opgebouwd. Door een statutenwijziging in 1990 kon dit vermogen aangewend worden voor andere doeleinden dan oorspronkelijk in de statuten was vastgelegd. Uiteindelijk besloot het bestuur van de vereniging in 1993 het overgrote deel van het resterende vermogen te besteden aan de bouw van drie recreatiebungalows in Kamperland ten behoeve van vakantiebewoning door invaliden. De afdeling Middelburg van de Vereniging Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting werd geliquideerd op 8 september 1995. Het naoorlogse archief van de Middelburgse vereniging werd in 1997 door de laatste voorzitter, J.M. baron Van Tuyll van Serooskerken uit Oostkapelle, geschonken aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1997.83). Dit archief werd in 1998 in een inventaris beschreven. Uit de notulen van de vergadering van 6 juni 1946 blijkt dat in de Tweede Wereldoorlog een deel van oud-archief van de Middelburgse vereniging is verbrand. Een kasboek van de afdeling Goes van de Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting, aangetroffen in het archief van de Ring Goes van de Nederlandse Hervormde Kerk, werd in 1998 eveneens in deze inventaris beschreven. In 2008 droeg de Stichting Vrienden van het Zeeuws Archief een restant van het vooroorlogse archief over aan het Zeeuws Archief (Aanwinst 2008.35). Dit restant was door de stichting gekocht bij een antiquariaat, die het op zijn beurt had aangekocht van mw J.J.C. van Doorninck-van Hasselt te Aerdenhout, weduwe van voormalig secretaris mr J.I. van Doorninck (1907-1990) van de Diakonesseninrichting. In 2009 werd dit restant geïncorporeerd in de bestaande inventaris. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), Zeeuwsche Hervormde Diakonesseninrichting, inv.nr(s) ..., afgekort tot ZA, Diakonesseninrichting, inv.nr(s) ...