Koninklijk Nederlands Gymnastiekverbond (KNGV), Zeeuws Brabantse Turnkring (ZEBRA), 1920-1991

Inleiding Op 28 april 1895 werd op een buitengewone bondsvergadering van het Koninklijk Nederlands Gymnastiek Verbond (KNGV) besloten tot de oprichting van het gewest Zeeland. De constituerende vergadering vond plaats op 9 juni van het genoemde jaar te Bergen op Zoom. Het gewest Zeeland omvatte de provincie Zeeland (behoorde tot dan toe tot het gewest Zuid-Holland) en het westelijk deel van Noord-Brabant (voorheen onderdeel van het Zuidergewest) tot de lijn Geertruidenberg-Breda-Baarle Nassau. Afgezien van de periode 1902-1904, toen het gewest Zeeland deel uitmaakte van het Zuider gewest, bleef deze begrenzing ongewijzigd tot 1 juli 1989. Wel werd vanaf 1 januari 1927, bij de opdeling van Nederland in turnkringen, de naam van het gewest Zeeland veranderd in Zeeuws Brabantse Turnkring, kortweg ZEBRA. Door de fusie van het KNGV en de Nederlandse Katholieke Gymnastiek Bond (NKGB) per 1 juli 1987 tot de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Bond (KNGB) kwam het tot een herindeling in regio's. Vanaf 1 juli 1989 maken de Zeeuwse bondsleden deel uit van de regio Zeeland en de West-Brabantse van de regio Brabant West (inv.nr 2). De kring maakte organisatorisch deel uit van het KNGV en omvatte de binnen haar grenzen bij het Verbond aangesloten verenigingen. Zij was belast met 'de organisatie en regeling van de diverse activiteiten van het Verbond, voor zover niet verzorgd door het Bondsbestuur en of Sectiebesturen en voor zover niet behorende tot de competentie van andere Kringen.' Het hoogste kringorgaan was de jaarlijks gehouden kringvergadering. Andere organen waren het kringbestuur, de kringtechnische vergadering, kringtechnische commissie en de commissies met bijzondere opdrachten. De fusie tussen KNGV en NKGB had niet alleen een naamsverandering van kring- in regio-organen tot gevolg. De kringtechnische commissie verdween en maakte plaats voor de commissies cursuswezen, wedstrijdsport, en recreatie en promotie. Het doel waarnaar de regio Zeeland streeft, is de bevordering van het menselijk welzijn. Met als uitgangspunt 'de betekenis, die het bewegen heeft voor de ontwikkeling en de ontplooiing van de totale mens en de daaruit voortvloeiende positieve invloed op de vorming van een harmonische persoonlijkheidsstruktuur', probeert zij dit doel meer in het bijzonder te realiseren door 'het bevorderen en het doen bevorderen van het menselijk bewegen door het beoefenen van gymnastiek, turnen, ritmische sport gymnastiek, bewegen op muziek, trampolinespringen, spelen en dergelijke, een en ander in welke verschijningsvorm dan ook' (Huishoudelijk reglement kring 1969 art. 1, regioreglement 1990 art. 2; inv.nr 50). Het aantal leden van de ZEBRA is in de loop der tijd flink toegenomen. Het steeg van 1.349 met 17 aangesloten verenigingen in 1929 tot 14.180 met zestig verenigingen in 1979. Op het moment van opheffing van de turnkring bedroeg het ledenaantal 11.528. In 1990 telde de regio Zeeland 8.938 leden met 54 verenigingen (inv.nrs 1, 2). Het archief van de turnkring bevat bijna uitsluitend stukken daterend van na 17 mei 1940. Als gevolg van het Duitse bombardement op Middelburg verbrandden die dag alle ten huize van de secretaris berustende archivalia (inv.nr 3). Van voor 1940 zijn slechts de notulen van de technische commissie over de periode 1920-1926 aanwezig (inv.nr 11). In 1979 is door het bestuur van de Zeeuws Brabantse Turnkring zijn archief van voor 1978 in bewaring gegeven aan het rijksarchief, in 1988, 1989 en 1991 gevolgd door aanvullingen over de periode 1978-1991, waarbij ook stukken van de regio Zeeland en de Sportvereniging Serooskerke (Aanwinst 1979.153 en 1991.45). De omvang bedroeg in totaal 7,5 strekkende meters. In 1993 is besloten deze archieven te voorzien van een plaatsingslijst. Om praktische redenen zijn de archieven van de ZEBRA en de regio Zeeland niet afzonderlijk beschreven. Vanwege het feit dat de notulen van de verschillende kring- en regio-organen bij elkaar werden aangetroffen, is ervoor gekozen deze als één serie te beschrijven. Dit had tot gevolg dat geen indeling is gemaakt naar archiefvormer. Tijdens de inventarisatiewerkzaamheden zijn de volgende categorieën bescheiden over de periode 1970-1991 met een totale omvang van 4,5 strekkende meters geselecteerd ter vernietiging: dubbelen, financiële bescheiden (giro- en bankafschriften, nota's), ingekomen stukken van het bondsbureau en de Zeeuwse Sportraad, die niet uitsluitend betrekking hadden op de ZEBRA en de regio Zeeland, en ingekomen documentatie die geen betrekking had op de archiefvormers zelf. Na verkregen toestemming van het bestuur van de regio Zeeland zijn deze stukken vernietigd. Na inventarisatie en verpakking bedraagt de totale omvang van de bescheiden drie strekkende meters. Door het bestuur van de regio Zeeland is in 1993 bepaald dat bescheiden jonger dan twintig jaar slechts na toestemming van de Rijksarchivaris in Zeeland geraadpleegd kunnen worden. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Zeeuws Brabantse Turnkring (ZEBRA), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, ZEBRA, inv.nr(s) ...