Familie Snouck Hurgronje, 1641-1943

Inleiding Afdeling I (bij inv.nrs 1-139) De hierna beschreven stukken werden in 1935 door den Rijksarchivaris in Zeeland in bewaring ontvangen van douairière Snouck Hurgronje-Verheyen te Venlo, weduwe van jhr. Adriaan Willem Jacobus. Zij hebben in hoofdzaak betrekking op diens voorouders, onder wie mr. Steven Matthijs Hurgronje, die in 1762 familienaam en wapen zijner moeder Erkenraad Snouck bij de zijne voegde en zoo de stamvader van het geslacht Snouck Hurgronje werd. De stukken hebben hoofdzakelijk betrekking op bezittingen en financieele aangelegenheden. Jkvr. Johanna Adriana Maria Lambrechtsen, tweede echtgenoote van dr. Adriaan Isaac Snouck Hurgronje, ordende de onder haar berustende massa, met vernietiging van wat haar onbelangrijk scheen. Tevens stelde zij een genealogie (Snouck) Hurgronje samen (inv.nr 90) en voegde verscheidene bescheiden, afkomstig van haar ouders mr. Nicolaas Cornelis Lambrechtsen van Ritthem en jkvr. Maria Petronella Schorer, w.o. genealogieën Radermacher en Schorer, daaraan toe. Met de stukken afkomstig van Erkenraad Snouck, echtgenoote van mr. Jacob Hurgronje, vormen deze de hoofdmassa der tegenwoordige verzameling. Blijkens mededeeling van jhr. A.W.J. Snouck Hurgronje in: "Genealogie der familie Snouck Hurgronje, benevens bijzonderheden betreffende de families Snouck, Zuidland e.a." (1924, niet in den handel), blz. 33, berustten toen verscheidene familieportretten, w.o. betreffende de geslachten Snouck en Zuidland, onder douairière Snouck Hurgronje-Van der Bilt te Middelburg, weduwe van jhr. mr. Willem Hendrik. Deze was een kleinzoon van mr. Jacob Lodewijk Snouck Hurgronje, oudsten zoon van mr. Steven Matthijs en van Anna Catharina Elias. Waarschijnlijk is dus ook een deel der archivalia op dezen tak van het geslacht overgegaan. Jhr. Adriaan Willem Jacobus Snouck Hurgronje, van wien de hieronder beschreven stukken afkomstig zijn, stamt af van dr. Adriaan Isaac bovengenoemd tweeden zoon van mr. Steven Matthijs en van Anna Catharina Elias. De ordening, door mevrouw Snouck Hurgronje-Lambrechtsen aangebracht, was bij de overneming ten deele gestoord. Bovendien hadden daarbij uiteraard andere criteria gegolden dan de gebruikelijke archieftechnische. Ik bracht daarom alles zooveel mogelijk naar de hoofdpersonen bijeen, daarbij een belangrijke groep als b de stukken afkomstig van Erkenraad Snouck als een geheel beschouwende. Daar vrijwel het geheele familiebezit in Zeeuwsch-Vlaanderen van haar afkomstig is vormen zij ook uit administratief oogpunt een geheel. In inv.nr 127 zijn die curiosa bijeengebracht, welke niet als archiefstuk konden worden aangemerkt. Van de inv.nrs 128-130 behoort inv.nr 130 zeker, de inv.nrs 128 en 129 waarschijnlijk naar het archief van resp. den Baarzande- en den Nieuwerhavenpolder te worden overgebracht. Afdeling II (bij inv.nrs 201-249) Jean Hurgronje, geboren in.St.Venant (Artois) in 1620, huwde in de Franse kerk te Vlissingen in 1644 met Marie Mercier. De familie bleef ruim een eeuw in Vlissingen wonen en bekleedde daar verschillende overheidsfuncties. Hun kleinzoon mr.Jacob was o.m. Gecommitteerde Raad van Zeeland namens zijn geboortestad Vlissingen tot zijn dood in 1759. Zijn zoons mr. Adriaan Isaäc (1739-1779) en mr. Steven Mattijs (1741-1788) hadden aanvankelijk ook functies in het stadsbestuur. Eerstgenoemde werd echter in 1766 secretaris van de Rekenkamer van Zeeland en verhuisde daarom naar Middelburg. Zijn broer volgde hem in 1770. De zoon van deze laatste mr. Jacob (1778-1845) was evenals zijn oom secretaris van de Rekenkamer (1803-1805), secretaris van het landdrostambt (1807-1809), conseiller de préfecture (1810-1811) en secretaris van de Raad van Financiën. Betreffende zijn latere functies van griffier van Provinciale Staten van Zeeland, lid van Gedeputeerde Staten van Zeeland en lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal zijn geen stukken aanwezig. Na zijn dood is hij herdacht door de voorzitter van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (archief KZGW, inv.nr 10, p. 373-378). De hierna beschreven archivalia verwierf het Rijksarchief in Zeeland voor 1935 in eigendom (VROA 1935, p. 55-56: "Reeds eerder verwierf het R.A. een gedeelte van het familiearchief in eigendom ..."). De middelbaar archiefambtenaar H.J.M. Timmerman, die van 16 maart 1943 tot 1 april 1946 aan dit rijksarchief was verbonden, vervaardigde een voorlopige beschrijving op fiches. Deze fiches werden in 1979 terugevonden. Verondersteld was dat de inventaris was verloren gegaan, terwijl de archiefstukken wel waren voorzien van genummerde stroken. Mej. dr. D.A. Felix vermeldt in de inleiding van haar in 1944 getypte inventaris van in 1935 door de familie Snouck Hurgronje in bewaring gegeven stukken niet dat nog andere archivalia van dezelfde familie ten rijksarchieve berusten (Inventaris "Stukken afkomstig van of betreffende het geslacht (Snouck) Hurgronje. 1944"). Zelfs ontbreekt dit archieffonds in het overzicht van de inhoud van het rijksarchief per 1-9-1945 (getypt overzicht, oktober 1945). Evenmin vond dit archief een plaats in het gedrukte overzicht van 1953. Intern werd het echter geboekt als aanwinst 1971 nr. 61, met de noot: "gevonden in het depot". Kort nadien moest, na een vluchtige blik in enige pakken, een opgave worden verstrekt voor het archievenoverzicht dat in 1973 in druk verscheen (De Rijksarchieven in Nederland, 's-Gravenhage, 1973 II, blz. 516 onderaan: "Stukken voornamelijk betreffende financiële kwesties, ten dele gericht aan mr. Adriaan Hurgronje te Middelburg, 2de helft 18de eeuw. Omvang 1,5 meter"). In 1979 zijn deze voorlopige beschrijvingen met de stukken vergeleken. Vele hiervan behoefden nadere bewerking, noten werden aangevuld, gewijzigd of toegevoegd. Het geheel werd gerangschikt naar de personen aan wie deze stukken hebben toebehoord en hun functies. Waar niet uit te maken was welke leden van de familie Hurgronje de stukken hadden bezeten, zijn deze aan het slot opgenomen onder "Bestuur van Zeeland, voornamelijk geldelijke zaken" en "Varia". Het overgrote deel van de hier beschreven bescheiden heeft betrekking op het stadsbestuur van Vlissingen en Middelburg en het bestuur van de provincie. Daarnaast zijn o.m. stukken aanwezig betreffende door de familie bezeten onroerend goed te West-Souburg en vooral in Zeeuws Vlaanderen. Daar leden van de familie bewindhebber van de Oost- en de West Indische Compagnie zijn geweest, zijn stukken inzake het voormalige Nederlands Oost Indië, Essequebo en Demerary aanwezig. Een deel van dit archief werd naar andere archieven overgebracht, vooral naar die van de Rekenkamer van Zeeland, Gedeponeerde archieven ('Rekenkamer II'), inv.nrs 6a-6mm. Zie voor genealogië de gedrukte genealogie der familie Snouck Hurgronje, door jhr. A.W.J. Snouck Hurgronje samengesteld uit de familiepapieren (z.p. 1924) niet in de handel, echter in verz. genealogische bibliotheek nr. 15, voorts Ned. Adelsboek 1942 en Ned. Patriciaat 1916. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Familie Snouck Hurgronje, inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, Snouck Hurgronje, inv.nr(s) ... Literatuur "Hurgronje. Snouck Hurgronje", in: Nederland's Patriciaat 7 (1916) 214-219 C. van Woelderen, 'Het geslacht Hurgronje te Vlissingen', in: De Nederlandsche Leeuw 40 (1922) 316-324 A.W.J. Snouck Hurgronje, Genealogie der familie Snouck Hurgronje. Benevens eenige bijzonderheden omtrent de familiën Snouck en Zuijdland ... ([Venlo] 1924) [exemplaren in het archief, inv.nr 133 en in Zeeuws Archief, Collectie Zeeuwse Genealogieën, inv.nr 448] W.F. del Campo Hartman, 'Snouck Hurgronje', in: De Nederlandsche Leeuw 58 (1940) 141-143 "Snouck Hurgronje", in: Nederland's Adelsboek 40 (1942) 650-657 en 85 (1995) 494-514 C.E.G. ten Houte de Lange, Familiefonds Hurgronje 1767-1992. De nakomelingen van Isaac Hurgronje (1653-1706) en Josina Phoenix (1663-1711) en de geschiedenis van 225 jaren Familiefonds Hurgronje (Middelburg 1992) [Zeeuws Archief, Collectie Zeeuwse Genealogieën, inv.nr 598]