Marcus Mozes de Leeuw

Marcus was een bewoner van de Rijks Krankzinnigen Gesticht “De Grote Beek” in Eindhoven.

Op 13 maart 1944, zo tegen het avondeten, krijgt geneesheer-directeur Mooij van het Rijks Krankzinnigen Gesticht twee leden van de Duitse Sicherheitsdienst op bezoek. Ze komen vier joodse patiënten ophalen. Het gaat om patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden. In aanwezigheid van zijn stafleden, de doktoren Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil, wordt Mooij gesommeerd de vier joden over te dragen. Dokter Mooij antwoordt: “Ik heb geen joden, alleen maar patiënten”.

Dokter Mooij weigert iedere medewerking en beroept zich op zijn ambtseed en gewetensbezwaren. Ook zijn stafleden scharen zich achter hem. Mooij wordt daarop gearresteerd en later afgevoerd naar het politiebureau. De achtergebleven geneesheren volharden eveneens in hun weigering.

De volgende ochtend, rond de klok van elf, komt de Sicherheitsdienst met groot vertoon van macht terug.
Het administratiegebouw wordt afgegrendeld en bezet door leden van de Sicherheitsdienst, aangevuld met leden van de burgerwacht.
Opnieuw worden de achtergebleven geneesheren gesommeerd de namen vrij te geven en de joodse patiënten over te dragen. Het gaat nu niet meer om de vier joodse patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden, maar om àlle joodse patiënten.
Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil volharden in hun weigering om gegevens te verstrekken.
Daarop bezetten leden van de Sicherheitsdienst het administratiekantoor en dwingen, met getrokken pistool, het aanwezige personeel de met ‘J’ gemerkte registratiekaarten te overhandigen. Wederom wordt er geweigerd.
De Sicherheitsdienst doorzoekt nu zelf de kaartenbakken en haalt er de met ‘J’ gemerkte kaarten uit. Daarop begeeft men zich naar de paviljoens en dwingt de personeelsleden door hen het pistool op de borst te zetten, de betreffende patiënten aan te wijzen. Vierentwintig joodse patiënten worden op die manier bijeen gedreven en naar het hoofdgebouw gebracht, waar ze gedwongen worden in een gereedstaande overvalwagen te stappen.

Marcus was één van hen.

Marcus Mozes werd op 8 mei 1864 geboren in het Gelderse Groenlo. Hij was het derde kind van Mozes de Leeuw (1829) en Mariane Slagter (1832) in een gezin met vijf kinderen. In maart 1882 verhuisde het gezin naar Amsterdam. Op 4 januari 1894 trouwde Marcus Mozes met Jeanne Hellendahl (1860) in Luik, België. Samen kregen zij drie dochters: Martha Marie (1895) en de tweeling Mathilde en Marianna (1898). Mathilde overleed twee maanden voor haar tweede verjaardag in juli 1900.

Marcus Mozes’ broer Israël overleed in 1905 op 42-jarige leeftijd. Zijn moeder Mariane overleed een jaar later in 1906. In 1918 overleed zijn jongere zus Rebecka op 51-jarige leeftijd. Een jaar later overleed ook zijn oudere zus Geertruida Rebekka op 58-jarige leeftijd. In 1923 overleed Marcus Mozes’ vader Mozes. Hij werd 92 jaar oud.

Op 2 februari 1931 overleed zijn vrouw Jeanne op 70-jarige leeftijd in Amsterdam. Na haar overlijden verhuisde Marcus Mozes regelmatig. Tweeënhalf jaar na het overlijden van Jeanne, op 24 juli 1933, verhuisde Marcus Mozes naar het ‘Gemeentelijk Verzorgingstehuis voor Ouden van Dagen’ in Amsterdam. Vanuit daar verhuisde Marcus Mozes in februari 1942 naar Eindhoven om daar opgenomen te worden in het ‘Rijks Krankzinnigen Gesticht’. De reden waarom Marcus Mozes naar het Rijks Krankzinnigen Gesticht is verhuisd, is niet bekend. In het Rijks Krankzinnigen Gesticht werden ook mensen met dementie opgenomen, dus het is mogelijk dat dit de reden was van Marcus Mozes’ opname.

Marcus Mozes werd 14 maart 1944 samen met 23 medepatiënten opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. Vanuit daar ging hij op transport naar Auschwitz. Daar kwam hij op 26 maart 1944 om het leven. Marcus Mozes werd 79 jaar oud. Zijn enige nog levende zus Flora en zijn beide dochters kwamen in Sobibor om het leven.

Bron: Herinner U de namen, Stichting 18 September.