Jacob Simon Winterdijk

Ook bekend als: Dick

Jacob (roepnaam Dick) wordt geboren op 12 december 1918 in Den Haag en groeit op in Nederlands-Indië. Voor opleiding keert hij terug naar Nederland, waar hij na zijn studie piloot wordt bij de KLM. Als in de loop van 1939 de oorlogsdreiging voor Nederland sterk toeneemt, wordt Dick opgeroepen als vlieger bij de Luchtvaartbrigade en komt hij tijdens de meidagen in actie boven West-Brabant, waar hij voor de verdediging van de Moerdijkbrug wordt ingezet. Nadat zijn toestel daar in de omgeving uit de lucht wordt geschoten, wordt Dick krijgsgevangen genomen in het interneringskamp in Schoorl vastgehouden.

Na zijn vrijlating gaat Dick aan het werk bij Philips in Eindhoven en raakt dan betrokken bij het verzet. Nadat hij moet onderduiken wordt hij actief als hulpverlener voor neergeschoten geallieerde piloten die Engeland proberen te bereiken.

Uiteindelijk wordt Dick door de beruchte collaborateur, V-mann Anton van der Waals verraden, waarna hij voor verhoor wordt vastgezet in de gevangenis van Scheveningen, het zogenaamde ‘Oranjehotel’. Daar wordt hij ter dood veroordeeld, maar zonder dat het vonnis wordt uitgevoerd. In plaats daarvan wordt hij afgevoerd naar Lüttringhausen, een stadsdeel van Remscheid waar hij in de tuchtgevangenis belandt.

De gevangenis van Lüttringhausen wordt door de nazi’s gebruikt om politieke tegenstanders vast te houden. Vergeleken met de concentratiekampen zijn de omstandigheden er hooguit marginaal beter. Ook hier staan de gevangenen bloot aan mishandeling, willekeur en verwaarlozing en krijgen bij wijze van straf zware dwangarbeid opgelegd. In deze omstandigheden verzwakken de gevangenen snel en kunnen ook besmettelijke ziekten snel om zich heen grijpen. Zo komt ook Dick op 9 april 1945 in de gevangenis om het leven aan de gevolgen uitputting, verwaarlozing en dysenterie. Hij is 26 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats op het Nationaal Ereveld in Loenen.
(Bron: Brabantse Gesneuvelden)

Bron: Herinner U de namen, Stichting 18 September.

Jacob (roepnaam Dick) wordt geboren op 12 december 1918 in Den Haag en groeit op in Nederlands-Indië. Voor opleiding keert hij terug naar Nederland, waar hij aan de Kweekschool voor de Zeevaart in Amsterdam zijn vliegbrevetten haalt. Daarna wordt hij piloot bij de KLM. Naar eigen schrijven wordt Dick tijdens de meidagen van 1940 als militair vlieger gedetacheerd te Schiphol en ingezet bij drie bombardementsvluchten. Tijdens de laatste vlucht zou zijn toestel zijn neergehaald, waarbij de bemanning zich op de telegrafist na met hun parachutes in veiligheid kon brengen. Dick noemt Olaf Douwes Dekker, Pieter Espeet en Jacobus van den As als gesneuvelde vrienden; alle drie maakten deel uit van het 2-I-1 Luchtvaart Regiment. Van 14 mei tot 19 juni 1941 wordt een groep vliegeniers en KLM-personeel vastgezet in interneringskamp Schoorl. Zij worden ervan verdacht te hebben samengewerkt met drie piloten die naar Engeland zijn ontsnapt. Uit tekeningen die hij er maakte, weten we dat Dick onderdeel uitmaakte van deze groep gevangenen. Na zijn vrijlating gaat Dick eerst aan het werk bij de Crisis Controle Dienst in Mijdrecht. Maar nog in 1941 vindt hij een baan als assistent afdelingschef bij Philips in Eindhoven. Daar werkt hij tot april 1943. Als in het voorjaar van 1943 uitzending naar Duitsland dreigt, duikt Dick onder in Tilburg. Op enig moment komt Dick in contact met de spionagegroep Dienst Wim en hij krijgt de mogelijkheid om deel te nemen aan een plan om drie piloten vanaf een zandplaat in de Waddenzee met een onderzeeër of watervliegtuig naar Engeland te brengen. Maar dit plan is door de beruchte collaborateur Anton van der Waals aan de Duitsers verraden. Op 20 juli 1943 worden de betrokkenen in Apeldoorn gearresteerd. Tussen 21 juli en 5 augustus 1943 zat hij voor verhoor gevangen in cel 556 van de gevangenis van Scheveningen, het zogenaamde ‘Oranjehotel’. Daarna wordt hij overgebracht naar de Polizeigefängnis Haaren. Daar verlooft Dick zich op 30 mei met de zus van een collega bij Philips, Beppie Meier. Nog geen maand later, op 23 juni 1944, wordt hij met een groot aantal anderen ter dood veroordeeld. Maar het vonnis wordt niet uitgevoerd. In plaats daarvan wordt hij afgevoerd naar Duitsland. Eerst op 29 juli naar de tuchtgevangenis in Anhalt en op 5 september naar die in Lüttringhausen, een stadsdeel van Remscheid waar hij in de tuchtgevangenis belandt. De gevangenis van Lüttringhausen wordt door de nazi’s gebruikt om politieke tegenstanders vast te houden. Vergeleken met de concentratiekampen zijn de omstandigheden er hooguit marginaal beter. Ook hier staan de gevangenen bloot aan dwangarbeid, mishandeling, willekeur en verwaarlozing. In deze omstandigheden verzwakken de gevangenen snel en kunnen ook besmettelijke ziekten snel om zich heen grijpen. Zo komt ook Dick op 9 april 1945 in zijn cel in de gevangenis om het leven aan de gevolgen uitputting en verwaarlozing. “Longvliesontsteking en open longtuberculose,” vermeldt zijn registratiekaart van de gevangenis, maar we weten dat die registraties niet altijd betrouwbaar zijn. Hij is 26 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats op het Nationaal Ereveld in Loenen. Luister ook naar onze podcast over Dick Winterdijk en Beppie Meier: Afscheidsbrieven uit de oorlog.

Bron: Brabantse Gesneuvelden