Eva de Raaij

Eva was een bewoner van de Rijks Krankzinnigen Gesticht “De Grote Beek” in Eindhoven.

Op 13 maart 1944, zo tegen het avondeten, krijgt geneesheer-directeur Mooij van het Rijks Krankzinnigen Gesticht twee leden van de Duitse Sicherheitsdienst op bezoek. Ze komen vier joodse patiënten ophalen. Het gaat om patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden. In aanwezigheid van zijn stafleden, de doktoren Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil, wordt Mooij gesommeerd de vier joden over te dragen. Dokter Mooij antwoordt: “Ik heb geen joden, alleen maar patiënten”.

Dokter Mooij weigert iedere medewerking en beroept zich op zijn ambtseed en gewetensbezwaren. Ook zijn stafleden scharen zich achter hem. Mooij wordt daarop gearresteerd en later afgevoerd naar het politiebureau. De achtergebleven geneesheren volharden eveneens in hun weigering.

De volgende ochtend, rond de klok van elf, komt de Sicherheitsdienst met groot vertoon van macht terug.
Het administratiegebouw wordt afgegrendeld en bezet door leden van de Sicherheitsdienst, aangevuld met leden van de burgerwacht.
Opnieuw worden de achtergebleven geneesheren gesommeerd de namen vrij te geven en de joodse patiënten over te dragen. Het gaat nu niet meer om de vier joodse patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden, maar om àlle joodse patiënten.
Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil volharden in hun weigering om gegevens te verstrekken.
Daarop bezetten leden van de Sicherheitsdienst het administratiekantoor en dwingen, met getrokken pistool, het aanwezige personeel de met ‘J’ gemerkte registratiekaarten te overhandigen. Wederom wordt er geweigerd.
De Sicherheitsdienst doorzoekt nu zelf de kaartenbakken en haalt er de met ‘J’ gemerkte kaarten uit. Daarop begeeft men zich naar de paviljoens en dwingt de personeelsleden door hen het pistool op de borst te zetten, de betreffende patiënten aan te wijzen. Vierentwintig joodse patiënten worden op die manier bijeen gedreven en naar het hoofdgebouw gebracht, waar ze gedwongen worden in een gereedstaande overvalwagen te stappen.

Eva was één van hen.

Eva werd op 5 december 1890 in Amsterdam geboren als het zesde kind van Andries de Raaij (1856) en Leentje Content (1862) in een gezin met acht kinderen. Toen Eva zes jaar oud was, op 19 februari 1897, overleed haar vader. In mei van dat jaar gaat ze bij haar oom en tante inwonen. Twee jaar later in augustus 1899 verhuisde ze naar het Nederlands Israëlitisch Meisjes Weeshuis in de Amsterdamse Rapenburgerstraat. Kort na haar achttiende verjaardag verhuisde ze terug naar haar ouderlijk huis.

In februari 1918 vertrok ze naar Palembang in Nederlands-Indië. Eva was getrouwd met Willem Bartelings (1894). Samen kregen zij twee zoons: Willem (1919) en Charles Herman (1921) die beiden in Nederlands-Indië werden geboren. In het jaar dat Eva’s jongste zoon werd geboren, overleed haar moeder. In 1924 keerden Eva en haar gezin terug naar Den Haag.

Enkele jaren later, in oktober 1928, werd Eva opgenomen in het ‘Sint-Joris Gasthuis’ in Delft, een psychiatrische inrichting. Haar man Willem was intussen weer terug naar Nederlands-Indië verhuisd. In maart 1929 verhuisde Eva naar het Rijks Krankzinnigen Gesticht in Woensel. Uiteindelijk besloten Eva en haar man om uit elkaar te gaan. Eva is niet hertrouwd.

Eva werd 14 maart 1944 samen met 23 medepatiënten opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. Vanuit daar ging zij op transport naar Auschwitz. Daar kwam zij op 26 maart 1944 om het leven. Eva werd 53 jaar oud. Twee broers en een zus van Eva kwamen om tijdens de Holocaust, haar andere broer overleed kort na de oorlog. Doordat haar ex-man en kinderen Rooms-Katholiek waren, overleefden zij de oorlog.

Bron: Herinner U de namen, Stichting 18 September.