Anton Frederik Willem van Olphen

Ook bekend als: Anton

Anton wordt geboren op 20 juni 1898 in Breda als zoon van Willem en Grietje van Olphen. Zijn vader heeft daar een touwfabriek. De familie verhuist in de jaren dertig naar Nederlands-Indië, waar ze een grote rubberplantage beheren bij Bandoeng op Java. Anton woont op dat moment in Wenen, waar hij werkt als vertegenwoordiger voor Van Berkel, een Nederlandse vervaardiger van weegschalen en vleessnijmachines. Daar ontmoet hij zijn toekomstige vrouw Maria Biber, dochter van een Weense opticien en brillenmaker. In 1937 wordt in Wenen hun dochter Gretije geboren. Met zijn gezin reist Anton in januari 1940 met S.S. Conte Verde van Genua naar Java, om zich bij de rest van de familie te voegen. Het is een van de laatste passagiersschepen die dan nog vanuit Europa het Verre Oosten kunnen bereiken. Eenmaal in Bandoeng wordt Anton een van de deelnemers in het beheer van de plantage. Van Anton is bekend dat hij in deze jaren ook opticien was in Batavia, een vak waarmee hij vermoedelijk via zijn schoonfamilie in aanraking is gebracht. Op 8 december 1941, een dag na de aanval op Pearl Harbor, verklaart de Nederlandse regering vanuit Londen Japan de oorlog. De Japanners grijpen dit aan om Nederlands-Indië direct binnen te vallen. Vanwege zijn natuurlijke oliebronnen en geostrategische ligging is de verovering van de Nederlandse kolonie voor de Japanners een van de belangrijkste doelen om Oost-Azië te overheersen. Tegen deze achtergrond wordt Anton opgeroepen voor militaire dienst bij het KNIL en als soldaat van de infanterie ingezet bij de verdediging van Java. Na een veldtocht van drie maanden hebben de Japanners de belangrijkste strategische punten in de archipel veroverd. Het KNIL, slecht voorbereid en ernstig gehinderd door besluiteloosheid aan de top, biedt sporadisch nog heftige tegenstand, maar is niet opgewassen tegen de superieure Japanse vuurkracht. Op 8 maart 1942 capituleert het KNIL in Bandoeng. Anton wordt krijgsgevangen genomen. Op zijn krijgsgevangenkaart wordt vermeld dat Anton als brillenmaker werkzaam is; vermoedelijk een verwarring met de betrekking van zijn schoonfamilie. Samen met duizenden andere Nederlandse militairen wordt Anton afgevoerd naar de Javaanse kampen en later volgt transport naar Sumatra, waar hij als dwangarbeider wordt ingezet bij de aanleg van de Pakanbaroe-spoorlijn die de oost- en westkust van het eiland met elkaar moet verbinden. De omstandigheden zijn er vergelijkbaar met die aan de langere Birma-spoorlijn. Werken aan het spoor betekent voor de gevangenen zeer lange dagen van extreem zwaar werk, terwijl ze blootstaan aan stelselmatige mishandeling, ongelukken en tropische ziekten. Ondertussen is er ernstig gebrek aan adequate voeding, schoon water, medicijnen, kleding en onderdak. Duizenden krijgsgevangenen komen door deze ontberingen om het leven, of keren terug met permanent lichamelijk en geestelijk trauma. Ook voor Anton worden de ontberingen uiteindelijk te veel. Op 15 december 1944 wordt hij ernstig ziek opgenomen in het kamphospitaal, waar hij op 10 juli 1945 bezwijkt hij aan de gevolgen van beriberi. Anton is 47 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats op het Nederlands ereveld Leuwigajah in Cimahi.

Bron: Brabantse Gesneuvelden