Gradus Cornelis van Rijswijk

Ook bekend als: Gradus

Gradus wordt geboren op 5 september 1922 in Drongelen en woont in Loon op Zand. Als lid van de Binnenlandse Strijdkrachten en oorlogsvrijwilliger meldt hij zich in 1945 voor militaire dienst bij de Koninklijke Landmacht. Hij wordt als soldaat ingedeeld bij de ondersteuningscompagnie van 5-8 Bataljon Stoottroepen, opgericht in september van dat jaar in Weert. Het bataljon is samengesteld uit leden van de Binnenlandse Strijdkrachten uit geheel Nederland en wordt voor training en uitrusting naar Engeland gezonden. Twee dagen na de Japanse capitulatie van 15 augustus 1945 hebben Soekarno en Mohammed Hatta de onafhankelijkheid van Indonesië verklaard. Als de Britten en Nederlanders vervolgens aanstalten lijken te maken om het oude, koloniale gezag in de archipel te herstellen, breekt de chaotische periode van de Bersiap (‘wees paraat’) aan, waarin met name buitenlanders en tot vijand verklaarde Europese en Indische Nederlanders slachtoffers worden van geweld en vervolging. Gradus wordt voor de vervulling van zijn dienstverband naar Nederlands-Indië gezonden om er bij te dragen aan het herstel van de rust en het Nederlandse gezag. Op 31 december 1945 vertrekt hij met de Alcantara naar de Oost. De Britse admiraal Lord Mountbatten, opperbevelhebber van het geallieerde South East Asia Command (SEAC), heeft echter met ingang van 2 november 1945 een landingsverbod uitgevaardigd voor Nederlandse troepen op Java en Sumatra om geweldsescalatie te voorkomen. Tot grote ergernis moeten de Nederlandse militairen daarom uitwijken naar Brits-Malakka. Aansluitend worden ze vanaf januari 1946 landinwaarts gelegerd in Chaah en Sagil, in de staat Johor, waar ze in afwachting van de opheffing van het verbod aanvullende training krijgen. In maart 1946 mogen de Nederlandse troepen de archipel binnenvaren. Gradus gaat op 19 maart aan land in Menado op Celebes, van waaruit het bataljon wordt verdeeld voor bewakingstaken verspreid over de buitengewesten van de ‘Grote Oost’, een enorm gebied dat Celebes, de Molukken, Nieuw-Guinea en de kleine Soenda-eilanden omvat. Vanaf juli 1946 worden de eenheden weer bijeengebracht op Bali, waar samen met het KNIL intensieve strijd wordt geleverd om het onrustige eiland te pacificeren. Op 24 oktober volgt overplaatsing naar Palembang in het zuiden van Sumatra, waar de onrust sterk is toegenomen nadat onderhandelingen met de republikeinen over de ligging van de demarcatielijn niet van de grond komen. De strijd ontbrandt in alle hevigheid op 31 december met de Slag om Palembang, waarbij de Nederlandse strijdmachten hun volledige arsenaal inzetten. Pantserwagens kammen de straten uit, terwijl marineschepen op de Moesi en B-25-bommenwerpers de revolutionairen vanaf de rivier en vanuit de lucht onder vuur nemen. De stoottroepen, onder wie Gradus, vechten ondertussen bij het Charitas-ziekenhuis en op de Javabank. Na vijf dagen van zware strijd worden de revolutionairen teruggedreven en wordt een nieuwe demarcatielijn overeengekomen. Vooral door het luchtbombardement is Palembang grotendeels verwoest en zijn er 2000 tot 3500 burgers omgekomen. Niet alleen het vijandelijk vuur van de revolutionairen, maar ook ziektes en ongelukken eisen ondertussen veel slachtoffers onder de Nederlandse militairen. Zo komt ook Gradus op 3 juli 1947 in Palembang om het leven als gevolg van een verkeersongeval. Hij is 24 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats in Bandoeng op het Nederlands ereveld Pandu.

Bron: Brabantse Gesneuvelden