Krijn van den Helm

Ook bekend als: Jansma

Als verzetsleider in Friesland hielp Krijn meer dan 200 Joden om een schuilplaats te vinden. Ook hielp hij geallieerde piloten te ontkomen en pleegde hij overvallen om aan voedsel voor onderduikers te komen. Hij was voor de Duitsers de meest gezochte persoon in Friesland. Met zijn zwangere vrouw en hun zoon zocht Van den Helm zelf een schuilplaats in Amersfoort. In de Pieter Bothlaan werd hij door Faber, een berucht lid van de Sicherheitsdienst, doodgeschoten bij het huis van zijn schoonouders.

Bron: Stichting Herdenkingsstenen Amersfoort

Krijn van den Helm (Amersfoort, 19 oktober 1912 - Aldaar, 25 augustus 1944) was een verzetsdeelnemer en leider van de KP Leeuwarden. In deze rol stond hij in contact met het Veemgerecht. Tevens was hij betrokken bij de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO). De familie Van den Helm had zelf ook onderduikers in hun huis verstopt. Op 25 augustus 1944 werd hij voor zijn huis in Amersfoort doodgeschoten.

Bron: Stichting WO2Net | Oorlogsbronnen.nl

Van den Helm was lid van het verzet onder de schuilnamen Krijn en Jansma. Knokploeg (KP) leider Krijn, door de Duitsers 'terrorist nummer Eén' genoemd, werd tijdens een vuurgevecht met leden van de Sicherheitsdienst (SD) gedood. Waarschijnlijk tengevolge van verraad van een vroegere koerierster, Esmee van Eeghen, was hij gevolgd op weg naar de woning van zijn schoonouders. Hij zou bij hen twee illegale werkers ontmoeten. Op de stoep stonden echter twee leden van de SD die zich voordeden als verzetsmensen. Van den Helm kreeg op een zeker moment tijdens het gesprek argwaan en trok zijn pistool. Helaas voor hem was de tegenstander sneller. Hij overleed aan zijn opgelopen verwondingen in de woning van zijn schoonouders aan de Pieter Bothlaan. Van den Helm ligt begraven in Leeuwarden, op zijn graf staat een toorts van de Vereniging Friesland 1940-1945. In Leeuwarden zijn een straat en een school naar hem vernoemd. In de school is tevens een bronzen afbeelding van Van den Helm aangebracht. De naam van de Krijn van den helm school is inmiddels aangepast in OBS De Vrijheid. - Krijn van den Helm en zijn vrouw Johanna (Joop) waren pas in 1941 in Leeuwarden komen wonen, maar desondanks accepteerde het gehele Friese verzet Krijn als leider. Hij had voor het eerst iets meegemaakt van de Jodenvervolging aan het begin van 1942, toen Jacob de Jonge, een jood die in Leeuwarden woonde, in de problemen was geraakt met de belastingdienst waar Krijn werkte. De Jonge had stiekem geld meegenomen toen hij uit Duitsland was weggevlucht in 1938. Na overleg met de baas van zijn afdeling, belastinginspecteur Jan Evenhuis*, vond Krijn een manier om Jacob te sparen door zijn belastingaanslag te veranderen. Hij gaf Jacob ook de sleutel van zijn huis, en zei dat hij altijd welkom was aan de Beetgumerstraat. - Op 19 augustus 1942 kreeg de familie De Jonge een oproep tot deportatie en organiseerde Krijn een veilig onderkomen voor hen bij Sikma, een betonfabrikant in Heerenveen. Krijn nam zelf hun dochter Ruthie in huis. Dit was het begin van wat een uitgebreide organisatie zou worden, geconcentreerd rond een harde kern van belastinginspecteurs die veel joden hebben geholpen, van wie een groot aantal tijdelijk bij Joop en Krijn van den Helm zijn ondergedoken. - Toen er geen plaatselijke joodse inwoners meer waren die geholpen moesten worden, richtte Krijn zich op Amsterdam. - Tientallen Amsterdamse joden werden door verschillende organisaties naar hem toe gestuurd, in het bijzonder door de LO en de Amsterdamse Studenten Groep*, waarvan de leider Piet Meerburg*, een goede vriend van hem werd. In maart 1943 stuurde Piet zijn assistent, de medisch student Henk Kluvers*, naar Leeuwarden om Krijn te helpen bij het vinden van veilige onderduikadressen voor Amsterdamse studenten. - Toen alles begin 1943 gesmeerd liep, vroeg Krijn zijn nieuwe assistent of hij bereid was te helpen bij het regelen van schuiladressen voor joodse kinderen. Samen met verpleegster Benita Rinsma uit het nabije Huizum, vond Henk tientallen adressen, tot er in september 1943 tbc bij hem werd geconstateerd. - Krijn had vele vrouwelijke medewerkers, onder wie Greta Nijdam (later Ket*) uit Heerenveen, die een van zijn koeriersters werd, net als zijn vrouw Joop, die haar activiteiten combineerde met de zorg voor hun zoontje, geboren in juli 1942. Naargelang hij meer verwikkeld raakte in het gewapend verzet, werd Krijn de meest gezochte man in Friesland, terwijl zijn vrouw zich steeds meer toelegde op de verzorging van de onderduikers. Wanneer Joop weg was, paste vluchtelinge Ruthie de Jonge op de baby en ving de vele vreemden op die naar het huis van Van den Helm kwamen 'voor zaken'. - In september 1943 werd Esmee van Eeghen, die verloofd was geweest met Henk Kluvers, Krijns persoonlijke assistente. Vermomd als Friese verpleegster 'Sjoerdje', bezocht ze onderduikadressen samen met Joop en Krijn. Op 9 augustus 1944 liep ze in een val, opgezet door de SD in Amsterdam en werd ze vastgezet in het beruchte Scholtenshuis in Groningen. - Enkele weken daarvoor zag Krijn zich gedwongen om Friesland te verlaten omwille van zijn eigen veiligheid, en hij en Joop vestigden zich in Amersfoort, met het plan om een KP Midden-Nederland op te richten. Al na enkele weken kreeg de SIPO lucht van het Amersfoortse schuiladres en ze kwamen hem op 25 augustus 1944 arresteren. Bij het vuurgevecht dat ontstond werd Krijn gedood. Esmee werd ervan verdacht dat ze hem had verraden, maar ze had haar verhoorders slechts nutteloze informatie gegeven en de SIPO-agenten fusilleerden haar op 9 september 1944 in Groningen. - Na de dood van haar man vluchtte Joop met haar zoontje en Ruthie naar Bakhuizen (Friesland), waar ze in april 1945 de bevrijding meemaakten. Het is niet bekend hoeveel joden door Krijn van den Helms organisatie zijn gered, maar men schat rond de 200. -Op 28 januari 1982 werden Krijn van den Helm en zijn vrouw Johanna Cornelia van den Helm-Logtenberg door Yad Vashem erkend als Rechtvaardigen onder de Volkeren. - Literatuur - Flim, Bert Jan, Omdat hun hart sprak. Kampen 1996. - Michman, Jozeph, Hartog Bem en Dan Michman, Pinkas. Geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland 1992. - Schaaf, Ype, Dodelijke dilemma's in het Friese Verzet. Het veemgericht en Esmee van Eeghen. Franeker 1995. - Wijbenga, Pieter, Bezettingstijd in Friesland. Leeuwarden 1975.

Bron: Een Laatste Saluut