'Indien na de oorlog geen der ouders over is, moeten de kinderen niet gescheiden blijven.’
Onlangs is de collectie van het Vancouver Holocaust Education Centre aan Oorlogsbronnen toegevoegd. De collectie bevat veel bronnen over Nederland, waaronder de persoonlijke collecties en oral history getuigenissen van Holocaust-overlevenden die na de oorlog naar Canada zijn geëmigreerd. Een van hen is Amalia Boe-Fishman, die in de jaren '60 naar Canada verhuisde.
Annemarie van Dijk | Netwerk Oorlogsbronnen
Duikkaart van Amalia-Boe Fishman.
Oorlogsbronnen | VHEC
Amalia Boe-Fishman werd geboren in Leeuwarden op 23 augustus 1939. In de jaren ’60 verhuisde Amalia naar Canada, waar ze nu nog steeds woont. Ze is actief als spreker bij de Vancouver Holocaust Education Centre (VHEC) in British Columbia. Ze heeft haar familiearchief gedoneerd aan de VHEC. Die collectie vormt de basis voor dit verhaal.
In 1996 legde de VHEC Amalia's verhaal op video vast, als onderdeel van hun Holocaust Testimony project. Hoewel de meeste video's alleen op aanvraag te bekijken zijn, staat er vaak wel een time-coded summary online, waarin een verslag van het interview te lezen is.
De familie Van Kreveld
Amalia Boe-Fishman (geboren Van Kreveld) werd geboren in Leeuwarden op 23 augustus 1939 in een seculier Joods gezin. De familie Van Kreveld woonde in Leeuwarden op de Robert Kochstraat 13. Vader Arnold van Kreveld was directeur van het laboratorium in een melkfabriek. Samen met Johanna de Leeuw – Van Kreveld kreeg hij drie kinderen: David (1937), Amalia (1939) en Jan (1944). Amalia’s grootvader was een fotograaf, waardoor er veel familiefoto’s zijn.
Johanna van Kreveld met David en Amalia.Oorlogsbronnen | VHEC
Portret van Arnold van Kreveld.Oorlogsbronnen | VHEC
Onderduik
In 1942 besloot het gezin in onderduik te gaan. Amalia werd ondergebracht bij de familie van Jan Spiekhout, een assistent van zijn vader die betrokken was bij het verzet. Haar moeder, vader en broer zaten allemaal op afzonderlijke plekken ondergedoken. De familie Spiekhout was christelijk en bestond uit vader Durk, moeder Froukje en zes kinderen, van wie Jan er een was. Amalia was drie jaar oud. Hoe moeilijk het was voor Joodse ouders om hun kind af te staan aan onderduikgezinnen, blijkt goed uit een aangrijpende brief die Johanna van Kreveld schreef aan de familie Spiekhout.
Thema
Onderduikers
Onderduikers zijn mensen die zich, vaak voor langere tijd, verbergen om niet door de politie of de Duitsers te worden opgepakt. De reden om onder te duiken was meestal om te ontkomen aan de Jodenvervolging of de gedwongen Arbeidsinzet, of omdat men gezocht werd wegens illegale activiteiten.
Meer over Onderduikers‘[Amalia] speelt heel graag in de tuin, ook wel met andere kinderen. Ze is gauw driftig en gaat dan op de grond liggen huilen. Maar als men geen aandacht aan haar schenkt, staat ze gauw weer op en is ze gauw weer vergeten. Ze heeft een broertje, die op 28 april ’42 5 jaar is geworden. Daar is ze erg op gesteld en indien na de oorlog geen der ouders over is, moeten de kinderen niet gescheiden blijven.’
Brief van Johanna van Kreveld aan de familie Spiekhout, bij wie haar dochter Amalia ondergedoken zat.
De familie Spiekhout was erg betrokken bij het verzet en had meerdere onderduikers in huis. De jonge Amalia voelde zich erg thuis bij de familie. Zo veel zelfs, dat ze na de bevrijding niet terug wilde naar haar eigen familie. Ze heeft altijd contact gehouden met de familie Spiekhout. Jan en zijn ouders kregen later de eretitel 'Rechtvaardige onder de volkeren' toegekend door Yad Vashem.
Thema
Rechtvaardige onder de Volkeren
Rechtvaardige onder de Volkeren is een eretitel die door Israël aan niet-Joden wordt gegeven. Zij hebben tijdens de Holocaust Joden helpen onderduiken, ontkomen en overleven. De titel wordt ook wel Yad Vashem-onderscheiding voor hulp aan Joden genoemd. De leiding van Yad Vashem kent de titel toe.
Meer over Rechtvaardige onder de Volkeren
Portret van Jan Spiekhout.Oorlogsbronnen | NIOD
Arnold Brinkman gaf deze kaart in 1941 tijdens zijn verblijf in Leeuwarden aan Jan Spiekhout. Brinkman speelde van 24 december 1941 tm 1 januari 1942 met zijn orkest 'De Roode Pimpernels' in 'Hotel Spoorzicht' in de Friese hoofdstad.Oorlogsbronnen | NIOD
Duikkaarten
In de VHEC collectie zit ook een duikkaart van Amalia. Deze duikkaarten werden na de bevrijding van Friesland opgesteld door de L.O. Friesland, de Friese afdeling van de landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers. Op de kaarten staat de naam van de ondergedoken persoon, het voormalige adres, het onderduikadres en het toekomstige adres.
Op Oorlogsbronnen.nl zijn via Tresoar de duikkaarten van Amalia’s ouders, Arnold van Kreveld en Johanna De Leeuw-Van Kreveld te vinden. Omdat veel Holocaust-overlevenden na de Tweede Wereldoorlog hun heil elders zochten, komt het vaak voor dat bronnen over een familie bij verschillende archieven over de wereld liggen. Met die puzzelstukken op verschillende plekken op de wereld is het voor onderzoekers en andere geïnteresseerden lastig om een verhaal compleet te maken. Met het digitaliseren van archieven wordt het gelukkig wel steeds gemakkelijker om de collecties van internationale archieven te zien. Met de integratie van collecties zoals die van de VHEC in Oorlogsbronnen wordt het zelfs nog gemakkelijker, omdat de gebruiker een completer overzicht krijgt van alle bronnen die er over een persoon of plaats beschikbaar zijn.
Thema
LO
De LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers) was een verzetsorganisatie die zich tussen 1942 en 1945 inzette voor de hulpverlening aan ondergedoken Joden en verzetsmensen en mensen die zich door onderduiken onttrokken aan de Arbeidsinzet. LO en LKP worden vaak samen LO-LKP genoemd.
Meer over LO
