Johannes Hermanus Arnoldus Maria ter Laak

Ook bekend als: Jo, Vermeulen

Jo wordt geboren op 23 mei 1913 in Tilburg. Kort na zijn geboorte verhuist het gezin naar het Twentse Losser aan de Duitse grens, waar zijn vader gemeenteveldwachter wordt. Als achttienjarige gaat Jo in dienst bij de politietroepen en volgt opleiding bij de Depot Compagnie in Nieuwersluis. In 1935 gaat Jo als korporaal naar de Kloosterkazerne in Breda, om het jaar daarop naar Helmond te vertrekken, de standplaats van zijn onderdeel. In de daarna volgende jaren verblijft hij voor korte tijd ook in Wanssum aan de Maas bij Venray en Haps. Van Jo is ook bekend dat hij op enig moment in deze jaren in Bergen op Zoom heeft gewoond. Op 27 maart 1940 trouwt hij in ’s-Hertogenbosch met Joke van Mierlo. Als in de loop van 1939-1940 de oorlogsdreiging ook voor Nederland sterk toeneemt, wordt Jo ingedeeld bij de politietroepen die in Fort Ooltgensplaat een groep ‘staatsgevaarlijk-geachten’: enkele communisten, NSB’ers en personen die verdacht werden van spionage voor Duitsland. Het Duitse leger valt op 10 mei 1940 Nederland binnen; Jo wijkt met zijn onderdeel en de gedetineerden uit naar België en Noord-Frankrijk, waar een enorme chaos heerst als gevolg van de vluchtelingenstromen vanuit het noorden en de Fransen troepen die in tegengestelde richting de Duitse opmars proberen te vertragen. Na een lange omzwerving door West-Frankrijk bereikt Jo met zijn onderdeel (maar met achterlating van de gedetineerden) Brest, waar ze midden juni 1940 inschepen naar Engeland. Eenmaal daar wordt Jo als sergeant ingedeeld bij de bewakingstroepen van Koningin Wilhelmina. Jo meldt zich als vrijwilliger voor het uitvoeren van spionageopdrachten in bezet gebied en wordt na opleiding bij de Britse inlichtingendienst MI6 op 1 oktober 1941 gedropt in de omgeving van Assen. Onder de schuilnaam Johannes Vermeulen lukte het Jo maandenlang om inlichtingen te verzamelen en naar Londen te verzenden. Vanaf december 1941 duikt hij onder in Den Haag bij de Titia en Dora Gorter, beide actief in de illegaliteit. Op 13 februari 1942 gaat het mis. Die dag doet de SD een inval bij de dames Gorter en treft dan ook Jo aan. Alle drie worden ze overgebracht naar Scheveningen Jo wordt hiervoor voor verhoor overgebracht in de SD-Polizeigefängnis in Haaren en vervolgens met een groep andere geheimagenten, die als gevolg van het Englandspiel waren gevangengenomen, doorgezonden naar de gevangenis in Assen. De hele groep wordt daarna afgevoerd naar Rawitsch in bezet Polen. Vanuit Rawitsch, waar al een aantal agenten wordt geëxecuteerd, volgt transport naar Mauthausen in door Duitsland geannexeerd Oostenrijk. Al tijdens de oorlogsjaren is Mauthausen berucht als een van de concentratiekampen waar het zwaarste regime heerst; de Duitsers zelf spreken van de Knochenmühle, de ‘bottenbreker’. Gevangenen worden er in het kader van Vernichtung durch Arbeit aan het werk gezet in de nabijgelegen steengroeve, met het doel hen lichamelijk en geestelijk af te breken. Gevangenen krijgen nauwelijks te eten, ontvangen geen medicijnen en staan bloot aan extreme mishandeling. Met rotsblokken tot 50 kilo moeten de gevangenen vanuit de groeve de 186 traptreden van de ‘Dodentrap’ naar het kamp zien te beklimmen. Gevangenen die tijdens de klim van uitputting in elkaar zakken, nemen in hun val iedereen die achterop loopt mee, met vele doden en zwaargewonden tot gevolg. De agenten worden op 6 en 7 september 1944 vermoord na gewelddadige martelingen, onder andere het meerdere malen met rotsblokken op en af rennen van de trappen. In totaal 40 Nederlanders, 6 Britten en een Amerikaan zouden hierbij om het leven komen. Op 7 september 1944 wordt Jo na gruwelijke folteringen in het kamp geëxecuteerd. Hij is 31 jaar geworden en laat een weduwe met kind achter.

Bron: Brabantse Gesneuvelden