Afdeling Utrecht van de Societas Studiosorum Reformatorum

In 2005 geschonken aan Het Utrechts Archief door het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam Inv.nrs. 1-5, 13-15, 16 (deels), 18-24, 26-27, 29, 31-35, 37-50, 52-81, 87-109, 111-115, 116 (deels), 117 (deels), 118 (deels), 119, 120 (deels), 121 (deels), 122, 126 (deels), 129, 132 (deels), 141 (deels), 144 (deels), 145 (deels), 146 (deels), 147 (deels), 148-156, 158-163, 165, 173-174, 178 (deels), 179 (deels), 180 (deels), 181-183, 185-214, 216-218, 220-221, 222 (deels), 223-226, 228, 229 (deels), 230 (deels), 231, 238-240, 244 (deels), 245, 247, 252, 253 (deels), 254 (deels), 258, 262 (deels), 269-271, 273-274, 277-287, 289, 290 (deels), 292,296 (deels), 297 deels), 298, 299 (deels), 300, 305-308, 309 (deels), 310, 311 (deels), 312 (deels), 313, 314 (deels), 315-318, 320-322, 323 (deels), 324 (deels), 325-327, 328 (deels), 329-332, 334, 335 (deels), 336 (deels), 337 (deels), 338 (deels), 339-345, 347-352, 354 (deels), 358 (deels), 359-366, 369-374, 377-385, 386 (deels), 387 (deels), 388 (deels), 392, 394, 395-408, 415, 451-454, 481, 483-490, 499-505, 510 Archief Het archief van de afdeling Utrecht is om onbekende redenen in de loop der tijd opgesplitst geraakt. Een omvangrijk archiefgedeelte werd in 1986 aangetroffen in een woonhuis en overgebracht naar het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Een ander gedeelte werd in 1998 aangeboden aan Het Utrechts Archief. Daarnaast bevonden zich nog enkele losse archivalia in het gebouw van de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum aan de Oudegracht 32, in het gebouw van Ekko aan de Bemuurde Weerd 3 en in het Universiteitsmuseum, alle te Utrecht. Archiefgedeelte dat in 1986 werd overgebracht naar het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam: Dit gedeelte is aangetroffen in de kruipruimte van het huis van Adriaan Jan Johan Bast te Woerden. Bast was van 1959 tot en met 1967 lid van de afdeling Utrecht en tevens bestuurslid van de Sociëteit. Het archief was verpakt in circa 30 vuilniszakken. In 1986 zijn de stukken overgebracht naar het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De slechte bewaarcondities waaraan het archief jaren had blootgestaan, had hun weerslag gehad op de stukken. Het archief was deels in zeer slechte staat en er werd besloten de stukken professioneel van schimmels, bacteriën en vocht te laten ontdoen. De inhoud van twee zakken was dermate slecht dat deze direct in zijn geheel vernietigd werd. De resterende stukken zijn vervolgens door diverse medewerkers afgeborsteld, verpakt en zeer globaal beschreven als nummers 1-706 (met hiaten) in collectienummer 159, toegankelijk aan de hand van Plaatsingslijst van de collectie van de afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum ca. 1885-ca. 1960. Na nadere bestudering bleek het archief stukken van drie verschillende archiefvormers te bevatten, namelijk van de Unie S.S.R. (omvang 7,5 m), van de afdeling Utrecht van de S.S.R, (omvang 16,15 m) en van diverse andere afdelingen van de S.S.R. (omvang 0,30 m). In 2005 zijn de stukken van de afdeling Utrecht geschonken aan Het Utrechts Archief. Archiefgedeelte dat in 1998 overgebracht naar Het Utrechts Archief: Deze stukken zijn aangetroffen tijdens een verbouwing in een pand in Utrecht. Zeer waarschijnlijk betrof het hier het pand van Ekko aan de Bemuurde Weerd 3. De stukken zijn vervolgens in 1998 geschonken aan Het Utrechts Archief. De archivalia (omvang 9,3 m) gingen vergezeld van een dozenlijst, bestaande uit 66 nummers, en hadden hoofdzakelijk betrekking op de periode 1960-1985. Het betrof tot 1974 stukken van de afdeling Utrecht van de Societas Studiosorum Reformatorum en vervolgens van diens rechtsopvolger, de Jongerenvereniging SSR. Archivalia, afkomstig van de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum te Utrecht: In het gebouw Oudegracht 32 van de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum werden nog diverse archivalia aangetroffen. Het betrof met name correspondentie, stukken betreffende de Arie Noordtzij-Stichting, publicaties, periodieken en fotoalbums. Een deel hiervan is in 2007 door de Nieuwe Afdeling Utrecht in bewaring gegeven aan Het Utrechts Archief (omvang 2,0 m). Zo zijn bij de Nieuwe Afdeling Utrecht nog diverse groepsfoto's van de installatie van bestuursleden aanwezig. Archivalia, afkomstig van Ekko te Utrecht: In het gebouw van Ekko aan de Bemuurde Weerd 3 werd een ladenkastje met enkele honderden lidmaatschapskaarten aangetroffen. Deze kaarten werden in 2007 door Ekko geschonken aan de Nieuwe Afdeling Utrecht en vervolgens in bewaring gegeven aan Het Utrechts Archief (omvang 0,75 m). De kaarten waren onder te verdelen naar drie archiefvormers: de afdeling Utrecht, de Jongerenvereniging SSR en de Nieuwe Afdeling Utrecht. Een eerste kaartsysteem (inv.nrs. 232-233) liep over de periode 1953-1973 (1976) en bevatte uitsluitende kaarten van de afdeling Utrecht. Een tweede kaartsysteem (inv.nrs. 234-236) liep over 1971-1981. Hierin waren kaarten van de afdeling Utrecht en de Jongerenvereniging geïntegreerd opgenomen. Daarnaast werd tevens nog een afzonderlijk, incompleet kaartsysteem aangetroffen, getiteld Oud-leden van 1968 t/m 1970, aangetroffen. Hierin waren uitsluitend de kaarten van de letters A tot en met D en S tot en met Z aanwezig. Deze kaarten waren (deels) genummerd 68-1 tot en met 68-125 en 69(-70). Er is voor gekozen om voornoemde kaarten te integreren in het kaartsysteem in inv.nrs. 234-236. In de inventaris van het archief van de Jongerenvereniging SSR is een verwijzing naar deze kaarten opgenomen. Een derde kaartsysteem betrof enkele kaarten van de Jongerenvereniging SSR. Om het fysieke verband met de kaarten in het tweede kaartsysteem te behouden, is besloten deze bij elkaar te houden. Aangezien deze derde portie uitsluitend leden over 1974-1984 betrof, is er voor gekozen ze echter niet te integreren in inv.nrs. 234-236, maar om ze afzonderlijk te beschreven als inv.nr. 237. In de inventaris van het archief van de Jongerenvereniging SSR is wederom een verwijzing opgenomen. Een vierde kaartsysteem ten slotte betrof enkele kaarten van de Nieuwe Afdeling Utrecht en is aan deze instelling geretourneerd. Archiefstuk, afkomstig van het Universiteitsmuseum te Utrecht: In het Universiteitsmuseum te Utrecht worden nog diverse losse stukken (omvang 0,12 m) van en betreffende de afdeling Utrecht bewaard. Het gaat daarbij onder meer om exemplaren van Stentor en gedrukte stukken betreffende de viering van lustra. Een kasboek over de periode november 1929 tot oktober 1936 werd in 2007 geschonken aan Het Utrechts Archief. In 2007 in bewaring gegeven door de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum te Utrecht Inv.nrs. 17, 128, 130-131, 136 (deels), 144 (deels), 145 (deels), 146 (deels), 147 (deels), 184, 219, 229 (deels), 230 (deels), 241-243, 244 (deels), 246 (deels), 248-250, 257, 259, 275, 290 (deels), 393, 413 (deels), 414, 417-422, 423 (deels), 424 (deels), 425 (deels), 426 (deels), 427, 429-431, 433-436, 437 (deels), 438 (deels), 439, 441, 444, 445-450, 455-480, 482, 506-507 Inventarisatie In 2004 is besloten het archief dat in 1998 was overgebracht naar Het Utrechts Archief te inventariseren. Gelet op de incompleetheid van het gedeelte vóór 1974 en op de fundamentele wijzigingen in de organisatiestructuur in dat jaar, is er voor gekozen om het archief van de Jongerenvereniging SSR in een aparte inventaris op te nemen. Tijdens de inventarisatie is besloten de archivalia van de diverse besturen, commissies, werkgroepen, secties en dergelijke te integreren in het archief van het hoofdbestuur. In het archief werden tevens enkele stukken van de Unie S.S.R. aangetroffen. Deze archivalia zijn overgedragen aan het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, om toegevoegd te worden aan het aldaar bewaarde archief van de Unie Societas Studiosorum Reformatorum. Ten slotte waren bij het archief ook enkele archivalia van de Commissie voor het Studium Generale van de senaat van de Rijksuniversiteit te Utrecht over 1955-1964 opgenomen. Deze stukken waren gevormd door leden van de afdeling Utrecht die lid waren van voornoemde commissie. Er is besloten deze stukken te integreren in het archief van voornoemde commissie, dat is opgenomen in het archief van de Rijksuniversiteit te Utrecht. Dit archief wordt eveneens bewaard in Het Utrechts Archief. Na verwijdering van dubbelen en vernietigbare stukken bedroeg de totale omvang van dit archiefgedeelte 3,3 m. In 2007 is het archiefgedeelte, afkomstig van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, geïntegreerd in de voorlopige inventaris uit 2004. Tevens werden de archivalia afkomstig van de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum te Utrecht en het Universiteitsmuseum te Utrecht in de inventaris beschreven. De rubriekenstructuur werd aangepast en er werden zowel nieuwe inventarisnummers gecreëerd als stukken aan bestaande nummers toegevoegd. De onderhavige inventaris bestaat uit de hoofdrubrieken archief van het afdeling Utrecht en (bij dit archief) gedeponeerde archieven. De hoofdrubriek van het afdelingsarchief is vervolgens onderverdeeld in de subrubrieken archief van het Afdelingsbestuur 1906-1973 (1984), archief van het Sociëteitsbestuur (1922) 1945-1969, archief van de Arie Noordtzij-Stichting (1918) 1947-1973 en archief van de Organisatie van Reünisten der S.S.R. Afdeling Utrecht 1941-1961. De stukken in het archief van het Afdelingsbestuur zijn voor het grootste gedeelte gevormd door de ab actis en vice-ab actis. Daarnaast werden als andere substantiële archiefvormers de praeses, de fiscus en de vicarius aangetroffen. De stukken in het archief van het Sociëteitsbestuur zijn gevormd door de ab actis, de praeses, de fiscus en de culinarius. Voor diverse stukken, in het bijzonder enkele financiële stukken, was niet altijd eenduidig vast te stellen of ze tot het Afdelingsbestuur, dan wel tot het Sociëteitsbestuur behoorden. Om die reden is besloten alle stukken te beschrijven onder het Afdelingsbestuur, tenzij met zekerheid vastgesteld kon worden dat de stukken tot het archief van het Sociëteitsbestuur gerekend konden worden. Zo bevinden zich stukken over de exploitatie van de Sociëteit in de het Sociëteitsarchief onder de rubriek Exploitatie van de Sociëteit, maar moet hiervoor ook naar de stukken in het archief van het Afdelingsbestuur onder de rubriek Gezelligheidsvoorziening gekeken worden. De inventarisatie werd in 2009 afgerond. Uit het archiefgedeelte dat in 1986 werd overgebracht naar het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, werden onder meer diverse kwitanties en zogenaamde 'Berenboeken' vernietigd. In een bijlage bij deze inventaris zijn lijsten opgenomen waarin gespecificeerd wordt van welke instelling (gedeelten van) inventarisnummers afkomstig zijn. Het archief is in zijn geheel openbaar. De uiteindelijke omvang van het archief van de afdeling Utrecht bedraagt: 17 m. In 2007 geschonken aan Het Utrechts Archief door het Universiteitsmuseum te Utrecht Inv.nr. 272 Afdeling Utrecht van de Societas Studiosorum Reformatorum Aan het einde van de 19e eeuw ontstond er binnen de gereformeerde studentenwereld behoefte aan een alternatief voor het reguliere studentenleven, dat door velen als nogal losbandig werd ervaren. Als gevolg daarvan werd op 9 februari 1886 door enkele gereformeerde studenten aan de universiteiten van Leiden, Delft en Amsterdam de Unie Hendrik de Cock opgericht, een gereformeerde studentenvereniging onder de zinsspreuk Libertas ex Veritate, vernoemd naar de oprichter van de Afscheidingsbeweging van de Nederlands Hervormde Kerk. Deze Unie had als doel de omgang tussen christelijk gereformeerde studenten aan de openbare universiteiten te bevorderen, en ze aldus, zoals P.B. Bouman het tijdens het vijftigjarig-jubileum van de SSR in 1936 verwoordde, 'met God's hulp te behoeden voor de gevaren en de verleiding van het studentenleven, alsmede ze te wapenen tegen de ongeloofstheorieën, die in die dagen als de hoogste wijsheid ex cathedra verkondigd werden' P.B. Bouman, 'Herdenkingsrede, gehouden 11 februari 1936' in Gedenkboek, uitgegeven ter gelegenheid van het vijftig-jarig bestaan der Societas Studiosorum Reformatorum (Amsterdam, 1936) . In 1900 werd besloten de Unie toegankelijk te maken voor alle studenten aan een openbare universiteit of hogeschool die verklaarden van gereformeerde belijdenis te zijn, en werd als gevolg hiervan de naam gewijzigd in Societas Studiosorum Reformatorum (S.S.R.). Naast de Unie als landelijke organisatie werden in de loop der tijd diverse stedelijke afdelingen opgericht, waaronder de afdeling Utrecht op 17 oktober 1906. Vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw maakte de afdeling Utrecht een sterke ledengroei door. Als gevolg daarvan werd de oprichting van diverse disputen mogelijk. Daarnaast was de afdeling door de toename van het aantal leden genoodzaakt om steeds weer op zoek te gaan naar nieuwe huisvesting, totdat de afdeling in 1940 haar intrek nam in het gebouw aan de Nieuwegracht 17. Een jaar later werd de afdeling Utrecht door de Duitse bezetter verboden. De disputen bleven echter nog enige tijd actief in de vorm van de Contact Commissie. Vanaf mei 1943 was er echter geen georganiseerd afdelingsleven meer mogelijk. Een (voorlopig) Herstelcomité S.S.R. zorgde er in mei 1945 voor dat de afdeling weer op de rails gezet werd. Gedurende de bezetting was er inmiddels binnen de afdeling een strijd op gang gekomen met als inzet een eventuele wijziging van de grondslag. In dit kader was vanuit zijn woonplaats Zeist afdelingslid George Puchinger actief in het Zeister Bosplan, een soort lokale vestiging van de afdeling Utrecht. Puchinger stond een behoud van het confessioneel-gereformeerde karakter van de afdeling voor, welk vraagstuk de S.S.R.-leden, zowel die van binnen als die van buiten de afdeling, tot in de jaren vijftig in zijn greep hield. Een ander vraagstuk van vlak na de oorlog betrof de toekomst van het (Utrechtse) studentenleven. Ten behoeve van de verdere samenwerking van de Utrechtse gezelligheidsverenigingen werd in 1946 de Stichting Utrechtse Studenten Faculteiten opgericht. In deze stichting waren de studenten van alle faculteiten van de Rijksuniversiteit te Utrecht vertegenwoordigd. Het bestuurscollege werd gevormd door het College van Vertegenwoordiging, bestaande uit bestuursleden van het Utrechts Studenten Corps, de Utrechtse Vrouwen Studenten Vereniging, de Unitas Studiosorum Rheno-Trajectina, het Collegium Studiosorum Veritas, de Utrechtse Studenten Vereniging Prometheus en de afdeling Utrecht. De afdeling Utrecht maakte ondertussen opnieuw een sterke groei in ledenaantal door, wat er toe leidde dat er wederom op zoek gegaan moest worden naar nieuwe huisvesting. Hiertoe werd in 1947 de Arie Noordtzij-stichting in het leven geroepen. Nadat een eerste actie mislukte, werd de stichting in 1956 nieuw leven ingeblazen. Deze keer lukte het wel de benodigde gelden bijeen te brengen, wat er uiteindelijk toe leidde dat in 1958 het pand Bemuurde Weerd 3 kon worden aangekocht. Dit gebouw werd in 1960 als sociëteit in gebruik genomen. In 1964 werd door de sterke aanwas van leden zelfs een tweede gebouw aan de Parkstraat 10 aangekocht en ingericht als dispuutshuis. Vanaf 1967 ontstond er binnen de afdeling een discussie of de S.S.R. niet moest openstaan voor alle jongeren, ongeacht hun godsdienstige of andere overtuiging, met andere woorden: of de afdeling geen open jongerenvereniging diende te worden. Naar aanleiding hiervan werd begin jaren zeventig geëxperimenteerd met de openstelling en werden de statuten zodanig veranderd, dat leden niet meer behoefden in te stemmen met de grondslagen van de S.S.R., maar slechts geacht werden daarmee bekend te zijn. Dit alles leidde tot een explosieve toename van het aantal leden van 500 naar 750, maar ook tot een groeiende ontevredenheid onder de meer behoudende leden. In de algemene ledenvergadering van 8 maart 1973 werd door het bestuur een voorstel gedaan om tot een nieuwe organisatie, structuur en grondslag te komen. Als reactie hierop werd het gebouw van de S.S.R. aan de Bemuurde Weerd door tegenstanders gedurende een week bezet. Uiteindelijk werd in een nieuw belegde ledenvergadering het voorstel alsnog ter stemming gebracht en aangenomen, zodat de statutenwijziging kon plaatsvinden. Als reactie splitsten de tegenstanders zich af als vereniging B.I.T.O.N. Aanvankelijk was deze vereniging (Ben Ik Terecht Of Niet) opgericht als ondervereniging van de afdeling Utrecht. De betekenis van haar naam wijzigde later officieel in Basis In Tempore Oppressiones Natu, wat 'de grondvesten zijn ontstaan in een tijd van onderdrukking' betekent. Nadat het met B.I.T.O.N. zelfs tot een rechtzaak gekomen was, werden de nieuwe statuten in januari 1974 een feit en was de SSR nu officieel een jongerenvereniging. Ook binnen B.I.T.O.N. zelf bleken tegenstellingen te ontstaan. Er was een groep leden die van mening was dat de vereniging terug moest naar de gereformeerde grondslag van vóór 1967. Deze groep richtte vervolgens de Societas Studiosorum Reformatorum Nieuwe Afdeling Utrecht (S.S.R.N.U.) op. De Jongerenvereniging bleef nog steeds de aanduiding SSR voeren, maar als teken van verwijdering van de gereformeerde basis werden voortaan de puntjes in de afkorting weggelaten. De doelstelling van de vereniging was met name de organisatie van activiteiten en bijeenkomsten voor jongeren op cultureel maatschappelijk gebied, zoals film- en toneelvoorstellingen, muziekuitvoeringen, praat- en werkgroepen en cursussen, maar ook de instandhouding van een sociëteit en een eettafel en de organisatie van een introductieprogramma voor nieuwe studenten. In juni 1985 werd de naam Jongerenvereniging SSR gewijzigd in Kultuur Centrum Ekko om definitief elke associatie met een studentenvereniging te vermijden. In 1998 geschonken aan Het Utrechts Archief Inv.nrs. 6-12, 16 (deels), 25, 28, 30, 36, 51, 82-86, 110, 116 (deels), 117 (deels), 118 (deels), 120 (deels), 121 (deels), 123-125, 126 (deels), 127, 132 (deels), 133-135, 136 (deels), 137-140, 141 (deels), 142-143, 144 (deels), 145 (deels), 146 (deels), 147 (deels), 157, 164, 166-172, 175-177, 178 (deels), 179 (deels), 180 (deels), 215, 222 (deels), 227, 229 (deels), 230 (deels), 246 (deels), 251, 253 (deels), 254 (deels), 255-256, 260-261, 262 (deels), 263-268, 276, 288, 291, 293-295, 296 (deels), 297 deels), 299 (deels), 301-304, 309 (deels), 311 (deels), 312 (deels), 314 (deels), 319, 323 (deels), 324 (deels), 328 (deels), 333, 335 (deels), 336 (deels), 337 (deels), 338 (deels), 346, 353, 354 (deels), 355-357, 358 (deels), 367-368, 375-376, 386 (deels), 387 (deels), 388 (deels), 389-391, 394, 409-412, 413 (deels), 416, 423 (deels), 424 (deels), 425 (deels), 426 (deels), 428, 432, 437 (deels), 438 (deels), 440, 442-443, 491-498, 508-509 In 2007 in bewaring gegeven door de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum te Utrecht, afkomstig van Ekko te Utrecht Inv.nrs. 232-237 Literatuur en archieven Gedenkboek, uitgegeven ter gelegenheid van het vijftig-jarig bestaan der Societas Studiosorum Reformatorum (Amsterdam, 1936). Gedenkboek Societas Studiosorum Reformatorum 1886-1951 (Delft, 1951). Societale gedachten , overdruk uit Vier Glazen: gedenkboek 1886-1961 Societas Studiosorum Reformatorum (S.L., 1961) De geschiedenis van de Nieuwe Afdeling Utrecht der Societas Studiosorum Reformatorum (s.l., [1982]) Honderd jaren S.S.R.: gedenkboek 1886-1986 Societas Studiosorum Reformatorum (Delft, 1986) Mutatis mutandis: honderd jaar S.S.R. in Utrecht 1906-2006 (s.l., 2006) Almanak der Societas Studiosorum Reformatorum (Unie). N.B. In de bibliotheek van Het Utrechts Archief zijn de jaren 1933-1963 met hiaten aanwezig. Almanak der Societas Studiosorum Reformatorum (Afdeling Utrecht). N.B. In de bibliotheek van Het Utrechts Archief zijn de jaren 1964-1965 aanwezig. Archief van de Unie Societas Studiosorum Reformatorum, 1885-1960 N.B. Dit archief wordt bewaard in het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Archief van de afdeling Amsterdam van de Societas Studiosorum Reformatorum, 1954-1989 N.B. Dit archief wordt bewaard in het gemeentearchief Amsterdam. Archief van de afdeling Delft van de Societas Studiosorum Reformatorum, 1912-1973 N.B. Dit archief wordt bewaard in het gemeentearchief Delft. Archief van de studentenvereniging Vera (Veri et Recti Amici), voorheen de afdeling Groningen van de Societas Studiosorum Reformatorum, 1899-1972 N.B. Dit archief wordt bewaard in de Groninger Archieven. Reünistenorganisatie van de Societas Studiosorum Reformatorum, 1947-2001 N.B. Dit archief wordt bewaard in het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, net als enkele secretariaten van voornoemde organisatie over 1922-1961 en een collectie foto's over ca. 1911-1951 Afdeling Utrecht van de Societas Studiosorum Reformatorum