Artikelen

Artikelen over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van onze bronnen.

Hoe Hermann Heinrich Pennings zijn liquidatie overleefde

Op 19 februari 1945 fietst SS'er Hermann Heinrich Pennings op de Rotterdamse Coolsingel. Hij wordt ingehaald en in zijn hoofd geschoten. De volgende dag worden als represaille tien mensen gefusilleerd. Maar in tegenstelling tot wat altijd is gedacht, blijft Pennings in leven. Dat blijkt uit een brief die hij drie weken na de aanslag schrijft aan zijn vrouw vanuit het Rotterdamse marineziekenhuis.

Militair

Marokkaanse soldaten vechten in Zeeland

Op 10 mei 1940 schiet bondgenoot Frankrijk te hulp en trekken Franse militairen via Zeeuws-Vlaanderen Nederland binnen. Als gevolg van de gezagvoering van Frankrijk over Marokko en Algerije, bevinden zich onder deze troepen ook Marokkaanse soldaten. Zij doen dienst in gewone legeronderdelen, maar er zijn ook complete Marokkaanse en Algerijnse regimenten. Nadat Nederland op 15 mei 1940 capituleert vechten Franse en Nederlandse troepen door in Zeeland. Er wordt een bloedige strijd gevoerd waarbij veel Fransen sneuvelen.

VerzetVervolging

Engelandvaarders verdwijnen spoorloos in Nacht und Nebel

De twee vrienden Ernst Sillem en Jaap van Mesdag besluiten op 31 augustus 1942 de oversteek te wagen, ze proberen met een vouwkano Engeland te bereiken. Dit mislukt en de mannen wacht bijna drie jaar gevangenschap in vier nazi-kampen, waar de nazi's proberen ze te laten verdwijnen in Nacht und Nebel.

VooroorlogsKoloniaal

De NSB gaat internationaal. Kameraden in Nederlands-Indië

Ook in voormalig Nederlands-Indië bloeit het nationaalsocialisme in de jaren dertig op. Na een bezoek van Anton Mussert in 1935 zijn er bijna vijfduizend leden. Voor hen is het nationalisme van Indonesiers en de Japanse dreiging de reden om zich aan te sluiten bij de NSB. Eind jaren 30 haken velen af door de toenemende nadruk op raszuiverheid. Er blijven zo'n duizend leden over. Na de Duitse inval in Nederland wacht hen een lange periode van internering.

Vervolging

Tuschinski begon en verloor zijn imperium in havenstad Rotterdam

Een theater-imperium van vijf bioscopen. De Poolse Abraham Tuschinski bouwt het met zijn familie vanuit het niets op in havenstad Rotterdam. Maar als op 14 mei 1940 de Duitse bommen vallen, wordt het in een kwartier, samen met de rest van de Rotterdamse binnenstad, volledig weggevaagd. Wat overblijft is zijn Tuschinski Theater in Amsterdam, dat we nu nog steeds kennen.

Dertien lege magen gevuld dankzij ‘Prinses Margriet Babyhuis’

Het is 18 februari 1944. Sieneke Botjes overhandigt een formulier aan Catrien, de moeder van baby Willy. Met een handtekening bevestigt ze dat zij, ondanks de oorlogsomstandigheden, niemand aansprakelijk kan stellen als haar kind iets overkomt. Na het tekenen neemt Sieneke de baby van haar over en vertrekt na een kort afscheid.

Vervolging

Kinderdorp Ilaniah: een tijdelijk thuis voor 500 Roemeens-Joodse kinderen

Vier jaar na de ontruiming van de joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bos, worden in hetzelfde pand vijfhonderd Roemeens-Joodse kinderen opgevangen die hun ouders zijn verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. In dit 'Kinderdorp Ilaniah' worden ze voorbereid op hun vertrek naar Palestina.

Verzet

Verzetsvrouw Annie de Waard opereert tussen nazi’s op Utrechtse Maliebaan

Een brief uit Den Haag, geschreven op 27 mei 1944, valt op de mat bij familie De Waard. “Oproep”, zo begint de tekst. “Vastgesteld werd, dat de student A. De Waard geen gehoor gaf aan de beschikking Nr. 55/43 van de 4.5.43 en bij de melding op de 6.5.43 niet verscheen”. De brief is bedoeld voor Annie de Waard, een rechtenstudente aan de Universiteit Utrecht, die meerdere keren het bericht van de SS weigerde.

Vervolging

Maurits Jakobs ontsnapt dagen voor grootschalige deportatie uit Kamp Vledder

Maurits Jakobs fietst eind september 1942 midden in de nacht door een pikzwart bos. Hij is zojuist ontsnapt uit het Joodse werkkamp Vledder in Drenthe. Op dat moment weet Jakobs nog niet dat zijn oude kampgenoten een paar dagen later, via Westerbork, naar vernietigingskampen worden gedeporteerd.

VervolgingVerzet

Schuilen in de apenrots: Artis in oorlogstijd

Tijdens een zomernacht in 1941 missen brandbommen van de geallieerden hun doel: het nabijgelegen emplacement van de NS. Ze komen in Artis terecht, op de nijlpaardenstal. Verschillende verblijven branden volledig uit. Zowel de dieren als onderduikers blijven ongedeerd.

Vervolging

De broertjes Hornemann: medische experimenten in nazi kampen

“Ik vind niet dat kampgevangenen hetzelfde waard zijn als mensen”, spreekt de 61-jarige Kurt Heissmeyer op 21 juni 1966. “Waarom gebruikte je geen proefdieren?” is de vraag die hem gesteld wordt. “Omdat er geen verschil is tussen proefdieren en mensen”, antwoordt Heissmeyer. Hij corrigeert zichzelf: “Tussen proefdieren en Joden”.

Militair

Scheldemonding strijdtoneel van grootste slag op Nederlands grondgebied

Na D-Day komt de bevrijding van Nederland steeds dichterbij. Om verder op te rukken is de haven van Antwerpen nodig, dit verkort de geallieerde bevoorradingsroutes en brengt zo de bevrijding van Europa dichterbij. Maar om de Antwerpse haven te kunnen gebruiken moet eerst de Scheldemonding worden bevrijd. Het wordt de grootste slag op Nederlands grondgebied. Ondergelopen gebieden, slecht weer, boobytraps en landmijnen zorgen voor veel geallieerde verliezen en enorm zware gevechten.

MilitairKoloniaal

Nederlandse oorlogsvrijwilligers moeten koloniaal gezag herstellen

In bevrijd Nederland worden in 1944 en 1945 Oorlogsvrijwilligers geworven om de geallieerden te helpen met de bevrijding van Nederland en de strijd tegen Japan. Maar het loopt anders, Nederland wordt bevrijd en Japan capituleert zonder hun inmenging. De Oorlogsvrijwilligers worden ingezet om het koloniale gezag te herstellen.

Vervolging

Een wanhoopsdaad van liefde

Achteraf lijkt het soms alsof het leven in bezet Nederland haast stil kwam te staan. Maar de liefde gaat in tijden van oorlog haar eigen gang. Ook Joodse burgers proberen verder te gaan met het leven. Sterker nog: tegen de achtergrond van toenemende anti-Joodse maatregelen wordt er juist binnen de Joodse gemeenschap veel getrouwd.